สถานการณ์ในอัฟกานิสถานดุเดือดอีกครั้ง และก็อยู่ในความสนใจของสังคมไทยขึ้นมาเลย หนอนโรงพักอยากจะกล่าวถึง “ตาลีบัน” กันหน่อย ซึ่งเป็น กองกำลังที่กำลังจะยึดครองโค่นล้มรัฐบาลอัฟกานิสถานในเร็ววันนี้ จากกบฏพวกเขากำลังจะเป็นรัฐบาลอย่างชอบธรรมแล้ว

จริง ๆ แล้ว ตาลีบันเคยเป็นรัฐบาลครอบครองอัฟกานิสถานมาอย่างยาวนาน พวกเขาก็คือนักรบที่รวมกลุ่มกันก่อตั้งองค์กรเพื่อต้องการยึดอำนาจประเทศด้วยอาวุธปืน ตาลีบันแปลว่า นักเรียน พวกเขามีอุดมการณ์ต้องการให้อัฟกานิสถานเป็นรัฐอิสลามอย่างชัดเจน ก่อนปี 2001 เราจะได้ยินข่าวกองกำลังตาลีบันทำลายรูปปั้นพระพุทธรูปที่ใหญ่สุดในโลก เพราะไม่ต้องการให้มีรูปเคารพในประเทศของตัวเอง

แนวคิดหลักการของตาลีบันคือ ผู้หญิงต้องอยู่บ้านไม่ทำงาน ไม่เรียนหนังสือ ต้องสวมเครื่องแต่งกายมิดชิด ผู้ชายต้องไว้เคราห้ามโกนหนวด อัฟกานิสถานเป็นประเทศที่มีสงครามพัลวันมาแต่โบร่ำโบราณ ด้วยยุทธศาสตร์ของประเทศที่เป็นทางเชื่อมระหว่างเอเชีย ยุโรป ตะวันออกกลาง อินเดีย พวกเขาจึงเผชิญกับความไม่มั่นคงมาหลายปี

ปัญหาที่ทำให้ตาลีบันต้องกระเด็นจากอำนาจ ก็คือ สหรัฐอเมริกาโจมตีว่าตาลีบันให้สถานที่ซ่องสุมกลุ่มก่อการร้ายอัลกออิดะห์ ซึ่งมี โอซามา บินลาเดน เป็นผู้นำและอยู่เบื้องหลังการก่อร้าย ขับเครื่องบินชนตึกเวิลด์ เทรด เซ็นเตอร์ ที่นิวยอร์ก อเมริกาเรียกร้องให้รัฐบาลตาลีบันส่งบินลาเดนมาให้ แต่ตาลีบันปฏิเสธ พร้อมขอดูหลักฐานเชื่อมโยงระหว่างบินลาเดนกับการก่อการร้าย

ผลก็คืออเมริกาสั่งบุก และด้วยพลานุภาพทางกองทัพที่เหนือกว่า ตาลีบันจึงหลุดจากอำนาจ ไปเป็นกลุ่มก่อการร้ายมาหลายปี

ต้องเข้าใจก่อนนะครับว่า ขณะนี้ตาลีบันถูกปลดจากบัญชีดำองค์กรก่อการร้ายของอเมริกาแล้ว พวกเขาไม่ได้มีเป้าหมายลักพาตัวตัดหัวใครเหมือนในอดีตแล้ว แต่กำลังจะได้ปกครองประเทศในไม่ช้านี้ ดังนั้นจึงไม่มีความจำเป็นต้องไปไล่จับคนต่างชาติแต่อย่างใด

กระนั้นก็ตาม สถานการณ์ในอัฟกานิสถานถือว่าวิกฤติมาก เพราะรัฐบาลเองไม่มีประสิทธิภาพหรือพลังพอจะไปต่อสู้กับกลุ่มตาลีบันที่รวมตัวกันได้ใหม่และบุกลุยยึดดินแดนไปได้เกือบครึ่งประเทศแล้ว ขณะที่เขียนบทความขณะนี้ คนอัฟกานิสถานจำนวนมาก พยายามยื่นขอวีซ่าไปอเมริกา โดยเฉพาะคนที่เคยทำงานให้กองทัพอเมริกาหรือมีความสนิทสนมกับชาติตะวันตก รวมถึงสายข่าว เจ้าหน้าที่ข้ารัฐการของรัฐบาล

เพราะพวกเขารู้ว่าขืนอยู่ต่อในวันที่ตาลีบันยึดอำนาจได้สำเร็จ คงโดนฆ่าแน่นอน

นี่ยังไม่นับเหล่าคนอัฟกานิสถานที่ทำงานให้กับสื่อตะวันตกมานาน ก็มีสำนักข่าวหลายแห่งเร่งช่วยเหลือให้มีการอนุมัติวีซ่าโดยไว เพื่อที่จะได้ลี้ภัยไปได้ คนที่ไปไม่ได้ก็ข้ามแดนไปอิหร่าน ปากีสถาน อย่างน้อยก็ยังปลอดภัยกว่าอยู่ในประเทศรอตาลีบันมา

กลุ่มตาลีบันนี้ เขามีผู้นำมาแล้ว 3 คนด้วยกัน สองคนแรกตายครับโดนอเมริกาถล่มยิงทิ้ง คนปัจจุบันนี้มีมาดแบบนักวิชาการทางศาสนามากกว่า ในอดีตแกก็สนิทกับผู้นำคนเก่า แต่ไม่ได้มีภาพลักษณ์นักรบ สมัยตาลีบันมีอำนาจและตกกระป๋อง ผู้นำคนปัจจุบันมุ่งเน้นด้านกระบวนการยุติธรรมมากกว่า

ผู้นำคนนี้คือคนที่กำหนดปรับใช้ศาสนาอิสลามมาเป็นกฎหมาย เราจะเห็นวิธีการลงเถื่อนที่รุนแรง เช่น การตัดมือคนขโมยของ หรือการประหารชีวิตในที่สาธารณะ นี่เป็นผลงานของแกทั้งนั้น

ชื่อแกคือ นายมาลาวี ฮิบาตุลเลาะห์ อัซคุนซาดา (Mawlawi Hibatullah Akhundzada) เป็นผู้นำตาลีบันได้ 5 ปีแล้ว ชื่อแกมีความหมายว่าของขวัญจากพระเจ้า ตอนองค์กรตาลีบันเลือกแกขึ้นดำรงตำแหน่งผู้นำนั้น คะแนนเอกฉันท์ เลือกกันที่เมืองแห่งหนึ่งในปากีสถาน โดยที่ผู้นำตาลีบันคนอื่น ๆ ไม่ได้เดินทางมาด้วยเพื่อความปลอดภัย ตอนนี้แกอยู่ในอัฟกานิสถานมาตลอด ไม่เคยเดินทางออกนอกประเทศไปไหนเลย ซึ่งก็ถือเป็นข้อดีที่เลือกแกมาเป็น เพราะจะได้ประสานกลุ่มต่าง ๆ ทั้งคนรุ่นเก่ากับคนรุ่นใหม่ให้มารวมตัวกันได้

ตาลีบันนั้นมีอำนาจการปกครอง มีสภา มีโฆษก มีผู้บัญชาการเหล่าทัพ มีหัวหน้าเจรจา เรียกว่า เป็นพรรคการเมืองที่จะยึดกุมอำนาจรัฐได้เลย โดยรองหัวหน้าคนหนึ่ง ชื่อนาย มุลเลาห์ มูฮัมหมัด ยาคูป คนนี้ดังครับเป็นลูกของนายมุลลาห์ โอมาร์ ขุนพลตาเดียวอดีตหัวหน้าตาลีบันคนแรก เขาดูแลด้านปฏิบัติการทหาร

อีกคนที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือ นายซิราจัดดิน ฮักกะนี คนนี้เป็นเจ้าของเครือข่ายฮักกะนีอันสุดเหี้ยมโหดอย่างมาก หลังตาลีบันตกกระป๋อง ฮักกะนีคือคนที่สร้างนักรบนักฆ่าก่อปฏิบัติการลักพาตัวชาวต่างชาติไปเรียกค่าไถ่ไปฆ่าทิ้งอย่างมาก เครือข่ายของเขาคือขุมอำนาจของตาลีบันที่น่ากลัวอย่างมาก

แม้ตาลีบันจะยืนยันว่า พวกเขาพร้อมจะให้ผู้หญิงออกไปทำงานนอกบ้าน เรียนหนังสือได้ แต่ก็ย้ำว่าต้องคลุมตัวทั้งหมด โดยตาลีบันยืนยันคำเดิมว่า อัฟกานิสถานจะต้องอยู่ภายใต้รัฐอิสลามอีกครั้งหนึ่ง คนหนุ่มสาวในประเทศจำนวนหนึ่งหวาดกลัวมาก เพราะ 20 ปีที่ผ่านมา อเมริกายึดครองประเทศ แม้จะมีการคอร์รัปชั่นในหมู่เจ้าหน้าที่รัฐอัฟกานิสถาน แต่อเมริกาก็ให้อิสระความเท่าเทียมทางเพศกับผู้หญิงอย่างมาก น่าเสียดาย 20 ปีที่ผ่านมา การพัฒนาอัฟกานิสถานให้มั่นคงยั่งยืนและมีระบบการเมืองเพื่อประชาชน มีสถาบันสำคัญ ๆ ที่ช่วยสนับสนุนประชาธิปไตยนั้น ล้มเหลวอย่างมาก

สุดท้ายเมื่ออเมริกาต้องถอนทัพออกไป หลังหมดงบประมาณมหาศาล อัฟกานิสถานก็ยังยืนหยัดไม่ได้ หากไม่มีการทิ้งระเบิดจากเครื่องบินอเมริกา ตาลีบันจะยึดครองประเทศได้เร็วกว่านี้อีก

สถานการณ์ในอัฟกานิสถานขณะนี้ อันตรายมาก ดังนั้นขอให้ทุกคนที่มีโอกาสให้เร่งอพยพตัวเองออกมาก่อน เพราะเราไม่รู้ว่าอนาคตต่อจากนี้จะเป็นอย่างไรต่อไป

แต่มันก็เป็นบทเรียนสำคัญกับ 20 ที่ผ่านมา สุดท้าย อัฟกานิสถานก็เปรียบดั่งเมืองต้องคำสาป ทุกอย่างเละเทะ ไม่มั่นคง วุ่นวาย และสุดท้ายประชาชนก็อยู่ภายใต้ความพินาศอดยากเจ็บปวดดังเดิม

นี่เป็นบทเรียนสำคัญให้กับมหาอำนาจที่คิดว่าตัวเองรู้ดีเก่งกาจกว่า แต่สุดท้ายหลายปีที่ผ่านมา มันแสดงให้เห็นความล้มเหลวอย่างแท้จริง

———————————————
คอลัมน์ : หนอนโรงพัก
โดย “ณัฐกมล ไชยสุวรรณ”
ขอบคุณภาพจาก : wikipidia,Reuters,AP