คนป่วยที่ป่วยเป็นอัมพาตทุกวันนี้มีหลายช่วงอายุ ทุกเพศ ทุกวัย เริ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ ด้วยสาเหตุหลายประการทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองส่วนที่ทำให้ควบคุมการเคลื่อนไหวเกิดขัดข้องจากเส้นเลือดเกิดตีบหรือถูกอุดตันด้วยสาเหตุหลาย ๆ อย่าง บางรายที่เป็นน้อยหน่อยอาจทำให้กล้ามเนื้อแขนขาอ่อนแรงบางส่วน มากขึ้นไปอีกก็เป็นถึงครึ่งซีกตัว แขนขาด้านหนึ่งปกติ อีกซีกหนึ่งตรงข้ามขยับไม่ได้เลย เมื่อเริ่มมีอาการใหม่ ๆ ผู้ปกครองบางท่านที่มีความรู้ทางเรื่องนี้ก็จะรีบพาส่งให้ถึงโรงพยาบาลราว 4-5 ชั่วโมง รีบให้ทางแพทย์ตรวจดู เมื่อเข้าหลักเกณฑ์ดีแล้วจะรีบฉีดยาเข้าไปละลายก้อนเลือดที่ไปอุดตันอยู่ อาจทำให้อาการที่เป็นอัมพาตค่อยคลายลง แต่ก็ไม่ได้ผลทุกราย บางรายที่ไม่ได้ผลก็ต้องรักษาดูแลกันต่อไป ด้วยเป็นภาระอันหนัก ยาวนานน่าเห็นใจมาก

ตัวอย่างคนไข้ คนไข้เป็นชายอายุ 74 ปี อยู่ต่างจังหวัดอยู่ ๆ ก็เป็นลมล้มฟุบไป ญาติรีบนำส่งโรงพยาบาล แพทย์ตรวจพบเป็นอัมพาตครึ่งซีกขวา ได้เอกซเรย์ส่วนสมอง พบว่าในสมองไม่มีเลือดออก เข้าหลักเกณฑ์ที่จะฉีดยาละลายลิ่มเลือดให้ ด้วยมาโรงพยาบาลในระยะเวลาราว 3 ชั่วโมง รายนี้โชคไม่ดี ไม่มีการเปลี่ยนแปลงแต่อย่างใด ได้รีบให้การช่วยเหลือเบื้องต้น และนำส่งเข้ารักษาต่อใน กท. ตามความประสงค์ของญาติ

ผลการตรวจร่างกาย พบคนไข้เป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะโดยคนไข้ไม่รู้ตัว จึงไม่ได้กินยาละลายลิ่มเลือดป้องกันไว้ คนไข้ประเภทนี้จะทำให้เกิดก้อนเลือดหลุดลอยไปตามเส้นเลือดสู่สมองไปอุดทางเดินของเลือด ทำให้สมองส่วนรับความรู้สึกและเคลื่อนไหวของแขนขาถูกทำลายไป ทำให้ขยับแขนขาเดินไม่ได้ส่วนอีกซีกหนึ่งยังเคลื่อนไหวเป็นปกติดังเดิม

การดูแลคนไข้อัมพาต เริ่มแรกก็ต้องปฏิบัติดูแลเหมือนคนไข้ติดเตียงทั่วไป ทีมงานต้องเข้มแข็ง เป็นภาระต่อผู้ดูแลอย่างมาก ซึ่งจะต้องให้การบำบัดทั้งกลางวันและกลางคืน ถามว่าถ้าเป็นผู้ยากไร้จะทำอย่างไร คนถ้ายังไม่อยากตายก็ต้องดิ้นรนเอา ไขว่คว้าเอาสิ่งที่ต้องการจนได้ ไม่ยอมตายง่าย ๆ จะเห็นตามท้องถนน คนมีอวัยวะไม่ครบยังมีชีวิตอยู่ได้ ต้องต่อสู้ด้วยตัวเองทั้งสิ้น

ขั้นตอนการดูแล เริ่มตั้งแต่การช่วยแปรงฟัน ล้างหน้าเช็ดตัว การขับถ่ายปัสสาวะอุจจาระ แรก ๆ อาจต้องใช้แพมเพิร์สเข้าช่วย จนกว่ากล้ามเนื้อขาจะแข็งแรง นั่งถ่ายบนกระโถนเองได้อาหารการกินแรก ๆ อาจต้องช่วยป้อนข้าว นํ้า จนกว่าพอช่วยตัวเอง เอาแขนข้างดีมาตักกินเองได้ คนป่วยที่ไม่ค่อยมีคนดูแลก็ต้องช่วยตัวเองมากที่สุด ขยัน ไม่อย่างนั้นก็จะอดตาย ในชีวิตประจำวันหลัก ๆ ก็คงจะมีเท่านี้ ผู้ที่รับผิดชอบจะเป็นภาระหนัก เพราะต้องใช้เวลายาวนาน คนช่วยคงต้องเปลี่ยนต้องหากันมาเรื่อย ๆ ไม่มีใครทำอะไรให้ถูกใจไปหมด หมดเงินความลำบากจะมาเยือนทันที

กายภาพบำบัด แรก ๆ นักกายภาพบำบัดจะมาช่วยดูและวางแผนให้ ค่อย ๆ เรียนรู้ไปและสามารถทำกันเองได้ คนไข้เองก็ต้องขยัน หมั่นเคลื่อนไหวร่างกายให้มากที่สุด ถือเป็นการออกกำลังกายไปด้วย มิฉะนั้นนํ้าหนักตัวจะเพิ่มทำให้มีโรคเพิ่มตามมาอีกกายภาพบำบัดต้องทำทุกวัน ผมเคยเห็นคนเป็นอัมพาตครึ่งซีกฝึกฝนตัวเอง จนคล่องจากเดินไม่ได้ ใช้ไม้เท้าช่วย ต่อมาก็เดินเองและขับรถไปรับส่งลูกไปโรงเรียนได้ ไม่ทำก็ไม่มีใครทำให้ ทุกคนต่างมีภารกิจทำกันหมด โรคนี้เป็นโรคเรื้อรัง อยากอยู่ในโลกนี้ต่อไปก็ต้องพยายามช่วยตัวเองให้ได้มากที่สุด จะให้คนอื่นช่วยก็ต้องใช้เงินช่วย รายจ่ายมาก เป็นโรคที่น่าเห็นใจ ยิ่งนานวันอาจมีเรื่องสุขภาพจิตมาร่วมอยู่ด้วย จึงต้องให้กำลังใจไว้ด้วย คนที่เป็นอัมพาตสองข้างก็มีบางรายก็เสียชีวิตด้วยโรคแทรกซ้อนตามมา บางรายที่ขยันสู้ชีวิตก็ยังอยู่รอดได้ เราเห็นคนพิการเอาเท้าแทนมือ ยังอยู่รอดมาได้

คนไข้เป็นอัมพาตแต่ก่อนจะพบในคนแก่มาก ปัจจุบันพบได้หลากหลาย ถ้าจะให้ชีวิตอยู่รอด ทั้งคนไข้และผู้ให้ความช่วยเหลือก็ต้องอดทน ต่อสู้ด้วยการรักษาโรคที่เป็น ที่สำคัญคือเรื่องกายภาพบำบัด การช่วยเหลือตัวเองให้ได้มากที่สุดอย่าไปหวังว่าจะมีคนมาช่วยเราได้ตลอดไป ถ้าอยากมีชีวิตอยู่ต่อไป ต้องเข้มแข็ง อดทน แล้วอาการต่าง ๆ จะค่อยดีขึ้น ใกล้เคียงสภาพเดิม