นภา หายใจหอบเร็วประหนึ่งกำลังจมน้ำ (เป็นน้ำคั่งในปอดจากไตล้มเหลว ตามด้วยหัวใจล้มเหลว) ชีพจรกว่า120 ครั้งต่อนาที ใบหน้าผิวพรรณซูบซีด หมองคล้ำ ก่อนหน้าที่เธอจะสิ้นใจในวัย 60 ด้วยภาวะไตวายเรื้อรังจากภูมิคุ้มกันโจมตีตนเอง

สี่ปีก่อนหน้านั้น กิจการที่เธอสร้างขึ้นมาด้วยน้ำพักน้ำแรงของตนเองตลอดชีวิตการงาน ถูกฉ้อโกงโดยลูกทีมของเธอ และเธอก็แพ้คดีในความพยายามต่อสู้ทางศาล กิจการจึงตกเป็นของลูกทีมในที่สุด สำหรับนภา นี่คือการล่มสลายของชีวิต ไม่มีอะไรเหลือ ทั้งทางวัตถุและทางจิตใจ

สองปีหลังความสูญเสีย เธอได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นไตอักเสบจากภูมิคุ้มกันโจมตีตัวเอง และได้รับการรักษาด้วยยาแผนตะวันตกจากแพทย์เฉพาะทางโรคไต ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่เธอไม่ประทับใจ เนื่องจากเธอรู้สึกว่าไม่ได้รับการเอาใจใส่เท่าที่ควร เธอจึงหันไปหาการรักษาแนวธรรมชาติบำบัด ซึ่งก็ไม่ได้ผล ไตจึงเสื่อมลงเรื่อยๆ จากการอักเสบจนเข้าสู่ภาวะไตวายเรื้อรัง การฟอกไตอาจยืดชีวิตของเธอต่อไปได้อีกแต่เธอปฏิเสธจนไตล้มเหลวปิดฉากชีวิตของเธอในที่สุด

ชีวิตล่มสลายเกี่ยวข้องกับไตอักเสบเช่นนั้นหรือไม่ เป็นคำถามที่ผมสนใจ ผมจึงค้นคว้าผ่านเว็บฯ ได้ความว่า ภาวะภูมิคุ้มกันโจมตีตัวเองอาจเกี่ยวข้องกับภาวะเครียดรุนแรงเรื้อรัง (stressful life events) จากผลการสังเคราะห์งานวิจัย 14 ชิ้นในคนไข้ 3201 คน โดยวิจัยจากผลย้อนไปหาเหตุ (case-control) (อ้างอิง https://doi.org/10.1016/j.autrev.2015.12.005) ภาวะภูมิคุ้มกันโจมตีตัวเองอาจแสดงออกในลักษณะเดียวกับกรณีคุณนภา คือ เล่นงานเจาะจงอวัยวะเดียว หรือ เล่นงานหลายอวัยวะพร้อมๆ กัน

เท่าที่วิจัยกันมา สาเหตุของภาวะนี้มักประกอบด้วยหลายสาเหตุปนกัน ได้แก่ พันธุกรรม สิ่งแวดล้อม ฮอร์โมน โดยผ่านกลไกร่วมกันระหว่างสมองและระบบต่อมไร้ท่อ เมื่อกล่าวถึงความเครียด ผลของมันมีได้ทั้งบวกและลบ ขึ้นกับการปรับตัวของแต่ละคนในทางความคิด และการแสวงหาทางออกโดยอาศัยความช่วยเหลือเกื้อกูลจากคนรอบข้าง

นานมาแล้ว มีการวิจัยโดยนักมานุษยวิทยาทางการแพทย์ กล่าวถึง อาเหม่ย…หญิงวัยเดียวกับคุณนภา เธอเป็นชาวไต้หวัน ถูกโจรปล้นแบบยกครัว เงินทองทรัพย์สินที่สะสมมาชั่วชีวิตเป็นอันสูญสิ้น เธอคิดฆ่าตัวตาย แต่ยังไม่ทันลงมือ เรื่องรู้ถึงเพื่อนสนิทผู้นับถือซินแสเหมือนกัน จึงทักให้เธอลองปรึกษาซินแสดู

สมัยนั้นคนจีนไม่นิยมไปหาจิตแพทย์เพราะเชื่อว่าการทำเช่นนั้นเท่ากับยอมรับว่าตนเป็นโรควิกลจริต อาเหม่ยจึงลองทำตาม เมื่อซินแสที่เธอเลื่อมใสทราบความจึงทำพิธีบวงสรวงเทพยดาให้ทำนายชะตากรรม ผลการทำนายบอกว่า ชะตาของอาเหม่ยได้ผ่านจุดตกต่ำที่สุดมาแล้ว นับแต่นี้ไปจะมีแต่เรื่องดีๆ เข้ามาในชีวิต อาเหม่ยจึงมีกำลังใจ กัดฟันต่อสู้ต่อไป

ทุกสังคม ต่างมีสถาบันทางจิตวิญญาณเป็นที่พึ่งแตกต่างกันไปตามประวัติศาสตร์ความเป็นมา ประเทศย่านอเมริกาใต้ มีพิธีกรรมเรียกว่า Ayahuasca (doi: 10.1124/pr.115.011478) ประกอบด้วยการใช้ค็อกเทลของพืชบางชนิดผสานกับการทำพิธีของหมอผี (อาจเทียบเคียงได้กับ…ร่างทรง หรือ นักจิตบำบัด)

หลายปีมานี้ นักวิจัยตะวันตกเพิ่มความสนใจค้นคว้าประโยชน์ของสารเคมีในพืชเหล่านั้น ตลอดจนพิธีกรรมที่พ่วงเข้าด้วยกัน ล่าสุด เม.ย.2564 ในวารสารการแพทย์ชื่อดังนิวอิงแลนด์เจอนัลออฟเมดิซีน (DOI: 10.1056/NEJMoa2032994) ได้เผยแพร่ผลการทดลองฤทธิ์แก้ซึมเศร้าเปรียบเทียบระหว่างสารสกัดจากเห็ดขี้ควาย (psilocybin) กับยาแก้ซึมเศร้า (escitalopram) ปรากฏผลดีพอๆ กัน

เห็ดขี้ควายเป็นภูมิปัญญาของชุมชนหลายทวีป เปรียบดังทรัพย์ในดินสินในน้ำตามคำโบราณ ที่เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตตามธรรมชาติเอื้ออำนวย ทำนองเดียวกับ กัญชา กระท่อม และพืชพันธุ์อื่นๆ ที่อยู่คู่สังคมมาช้านาน แต่ถูกกระแสความคิดวัตถุนิยมครอบงำ เบียดขับให้กลายเป็นวัฒนธรรมชายขอบ ด้วยการจัดประเภทเป็นสารเสพติด

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568997215002621?via%3Dihub

………………………………
คอลัมน์ : เวทีชวนคิด
โดย : ชวนคิด