หวายเป็นพรรณไม้ที่ลำต้นและกาบใบมีหนาม รากเป็นระบบรากแขนง ออกดอกเป็นช่อประกอบด้วยกลุ่มแขนงช่อดอก ดอกไม่สมบูรณ์เพศ จะสร้างช่อดอกออกจากลำต้นส่วนที่มีกาบหุ้ม เปลือกผลเป็นเกล็ดซ้อนทับกันเป็นชั้น ๆ ค่อนข้างกลม ผลอ่อนสีเขียวเมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีขาว
ที่ผ่านมาคนไทยนิยมบริโภคหวายกันเพิ่มมากขึ้นโดยเฉพาะหน่อหวาย ทั้งเอามาปรุงอาหารเป็นแกงชนิดต่าง ๆ และนำหน่ออ่อนมาลวกจิ้มเป็นผักเคียงกับน้ำพริกและอาหารหลายอย่าง และจากความนิยมบริโภค จึงได้มีการนำพันธ์ุหวายมาปลูกเพื่อการตัดหน่อกันเพิ่มมากขึ้น และมีการนำออกจำหน่ายสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูกอย่างต่อเนื่องตลอดมา
โดยการปลูกเกษตรกรจะนำเมล็ดมาเพาะเมล็ด ด้วยการนำเมล็ดหวายที่แก่จัดมากะเทาะและล้างเมือกสีแดงออก นำมาผึ่งลมให้แห้งประมาณ 1-2 วัน จึงนำมาเพาะลง ในภาชนะที่รองด้วยวัสดุที่เก็บความชื้นได้ดี เช่น ขุยมะพร้าว ซึ่งขุยมะพร้าวก่อนใช้จะนำไปแช่น้ำให้ชุ่มแล้วบีบน้ำออกให้แห้งพอหมาด ๆ จากนั้นนำไปนึ่ง 10-15 นาที เพื่อเป็นการฆ่าเชื้อรา จากนั้นทิ้งไว้ให้เย็นแล้วนำลงในกระบะเพาะหรือภาชนะสำหรับเพาะ
จากนั้นนำเมล็ดหวายมาโรย กลบดินปลูกทับหนาประมาณ 1 ซม. รดน้ำให้ชุ่ม คลุมด้วยพลาสติกเพื่อไม่ให้น้ำระเหย เก็บไว้ในที่ร่มรำไร ดูแลไม่ให้ดินแห้ง เมื่อกล้าหวายสูงประมาณ 2-5 ซม. ย้ายชำลงในถุงที่เตรียมไว้ ขนาด 5×8 นิ้ว เมื่อมีความสูงประมาณ 30 ซม. หรือมีใบ 4-6 ใบ นำลงปลูกในหลุมที่เตรียมไว้ขนาด 30x30x30 ซม. ระยะห่าง 2×2 เมตร โดยรองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักหลุมละประมาณ 1/2 ปี๊บ จากนั้นนำกล้าหวายที่เตรียมไว้ลงปลูก
เมื่อหวายมีอายุประมาณ 6 เดือน หลังย้ายปลูก จะเสริมดินที่โคนต้น เพื่อไม่ให้รากลอย และใส่ปุ๋ยคอกเพิ่มเติม และควรไถพรวนเพื่อปราบวัชพืช อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ใส่ปุ๋ยคอกปีละ 2-3 กิโลกรัมต่อปี จะทำให้หวายแตกกอได้เร็วขึ้นเนื่องจากหวายไม่ค่อยมีโรค หรือแมลงรบกวน จึงไม่ควรใช้สารเคมีใด ๆ ในแปลงหวาย
หลังจากตัดเก็บ ควรใส่ปุ๋ยคอกตรงโคนต้น กอละประมาณ 1-2 ลิตร จะทำให้หวายแตกหน่อใหม่ได้เร็วขึ้นใบและกาบที่ลอกออกจากหน่อหวาย ควรนำไปเผาไฟเพื่อกำจัดหนาม และทำลายแหล่งศัตรูหวายที่อาจเกิดขึ้นได้
ต้นหวายที่จะตัดควรมียอดแทงขึ้นมาประมาณ 5-6 นิ้ว หากยอดแทงขึ้นสูงกว่านี้ จะได้ส่วนอ่อนที่ใช้รับประทานน้อยลง การตัดหน่อหวาย ต้องตัดให้สูงกว่าพื้นดินประมาณ 1-2 นิ้ว เพื่อป้องกันการตัดถูกตาข้างส่วนโคนของหวายซึ่งจะเจริญเป็นหน่อหวายต่อไป
กอหวายที่สมบูรณ์อายุ 2 ปี จะมีหน่อทั้งกอ 6-8 หน่อ ซึ่งจะเป็นหน่อที่สามารถตัดขายได้ 3-4 หน่อ และในปีต่อ ๆ ไป หวายจะให้ผลผลิตมากขึ้นเรื่อย ๆ
สำหรับราคารับซื้อจากเกษตรกรโดยตรงที่ผ่านมา พ่อค้าจะรับซื้อในราคาหน่อละ 3 บาท เมื่อถึงผู้บริโภคแล้วราคาจะสูงถึงหน่อละ 5-7 บาทและหน่อหวายที่ตัดแล้ว สามารถรอการจำหน่ายได้นานถึง 7 วัน
นับเป็นอีกหนึ่งชนิดพืชที่นำมาปลูกแล้วมีตลาดและรายได้ที่แน่นอน เหมาะเป็นพืชปลูกเป็นอาชีพเสริมของเกษตรกรที่ให้รายได้อย่างมั่นคงและต่อเนื่องทีเดียว.
