องค์ประกอบทางประชากรของอิหร่าน เกิดการเปลี่ยนแปลงในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เนื่องจากอายุคาดเฉลี่ยที่เพิ่มขึ้น และอัตราการเกิดที่ลดลง ซึ่งสะท้อนถึงแนวโน้มที่เกิดขึ้นในหลายพื้นที่ทั่วโลก

สถาบันวิจัยประชากรแห่งชาติ (เอ็นไอพีอาร์) ของอิหร่าน พบว่า ประชากรประมาณ 86 ล้านคนของประเทศ เข้าสู่วัยสูงอายุเร็วกว่าการเติบโตถึง 5 เท่า และสหประชาชาติ (ยูเอ็น) คาดการณ์ว่าภายในปี 2593 ชาวอิหร่านสัดส่วน 1 ใน 3 จะมีอายุ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งเพิ่มขึ้น 3 เท่าจากตัวเลขในปี 2564

“สืบเนื่องจากแนวโน้มที่ดำเนินอยู่นี้ ประเทศจะเผชิญกับวิกฤติร้ายแรงในอนาคต” พล.จ.เอสกันดาร์ โมเมนี รมว.มหาดไทยของอิหร่าน กล่าวเตือนเมื่อเดือน ธ.ค. ที่ผ่านมาว่า ประชากรอิหร่านอาจลดลงมากกว่าครึ่งหนึ่งของขนาดประชากรของประเทศ ในอีก 75 ปีข้างหน้า

แม้อิหร่านดำเนินการรณรงค์สาธารณะ เพื่อสนับสนุนให้ชาวอิหร่านมีบุตรมากขึ้น โดยติดป้ายโฆษณาและโปสเตอร์ที่สะดุดตาเป็นระยะ ๆ ทั่วประเทศ แต่นายชาโฮ ซับบาร์ จากมหาวิทยาลัยเตหะราน กล่าวว่า ผลกระทบเชิงลบของโครงสร้างประชากรที่เปลี่ยนไป เริ่มส่งผลต่ออิหร่านในช่วงสิบปีที่ผ่านมา และผลกระทบในระยะยาว อาจรุนแรงอย่างมีนัยสำคัญ

“เนื่องจากจำนวนคนในวัยทำงานลดลง อิหร่านอาจเผชิญกับปัญหาขาดแคลนแรงงาน การเติบโตทางเศรษฐกิจที่ลดลง และคนรุ่นใหม่ต้องแบกรับภาระมากขึ้นในการดูแลผู้สูงอายุ” ซับบาร์ กล่าวเพิ่มเติม

ในช่วงสงครามอิรัก-อิหร่าน เมื่อช่วงทศวรรษที่ 1980 อิหร่านมีอัตราการเกิดที่เพิ่มขึ้น ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการรณรงค์ของรัฐบาลที่ประสบความสำเร็จ แต่ในขณะที่ประเทศพยายามฟื้นฟูเศรษฐกิจหลังสงคราม รัฐบาลเตหะรานกลับยกเลิกนโยบาย และเรียกร้องให้ครอบครัวชาวอิหร่านมีบุตรไม่เกิน 2 คน

นายโมฮัมหมัด จาวาด มาห์มูดี หัวหน้าของเอ็นไอพีอาร์ กล่าวว่า ความเคลื่อนไหวข้างต้นทำให้อัตราการเจริญพันธุ์ของอิหร่าน ลดลงอย่างรวดเร็วตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา จากค่าเฉลี่ยที่เด็ก 6.4 คนต่อผู้หญิงหนึ่งคน เหลือเพียงเด็ก 1.6 คนต่อผู้หญิงหนึ่งคน ในปี 2566

ต่อมา อยาตอลเลาะห์ อาลี คาเมเนอี ผู้นำสูงสุดของอิหร่าน ซึ่งสนับสนุนนโยบายวางแผนครอบครัวในยุคหลังสงคราม กล่าวว่า การจำกัดการมีบุตรถือเป็น “ความผิดพลาด” รวมถึงเรียกร้องให้ทางการดำเนินมาตรการแก้ปัญหาอัตราการเกิดที่ลดลง เมื่อเดือน ส.ค. ปีที่แล้ว

กระนั้น ชาวอิหร่านจำนวนมากรู้สึกหมดกำลังใจในการมีบุตร เนื่องจากพวกเขาประสบปัญหาภายใต้แรงกดดันจากการคว่ำบาตรระหว่างประเทศ ตลอดจนอัตราการว่างงานและราคาสินค้าที่สูงขึ้น

อนึ่ง ทางการอิหร่านพยายามอย่างเต็มที่ เพื่อสนับสนุนให้ชาวอิหร่านรุ่นใหม่เริ่มต้นสร้างครอบครัว โดยเสนอสิ่งจูงใจให้กับผู้ปกครอง เช่น สินเชื่อเพื่อที่อยู่อาศัยดอกเบี้ยต่ำ ความช่วยเหลือทางการเงิน และการดูแลสุขภาพฟรีสำหรับมารดาและบุตร อย่างไรก็ตาม ซับบาร์กล่าวว่า ผลกระทบโดยรวมจากการผลักดันของทางการ “มีอยู่อย่างจำกัด”.

เลนซ์ซูม

เครดิตภาพ : AFP