มงคลชีวิต 38 ประการ ในมงคลข้อที่ 14 ที่ว่า อนากุลา จ กมฺมนฺตา เป็นต้น กล่าวคือ “การทำงานไม่คั่งค้าง หรือการงานไม่อากูล” คำนี้เป็นคำพระแท้ ๆ ชาวบ้านฟังไม่รู้เรื่องแน่ ถ้าไม่อธิบาย
“การงานไม่อากูล” ก็คือ ทำงานมิให้คั่งค้าง ไม่ทำงานแบบจับฉ่าย ดังบัณฑิตกล่าวว่า “คนที่จะเจริญก้าวหน้าประสบความสำเร็จในชีวิต” นอกจากจะเลือกคบคนดี มีการศึกษา เล่าเรียนดี มีระเบียบวินัย ยกย่องคนควรยกย่อง ตลอดถึงปฏิบัติต่อสามี ภรรยา บุตร ธิดาดีแล้ว ยังขึ้นอยู่กับเงื่อนไขอีกข้อหนึ่ง คือ การทำงาน
การทำงานดุจคนขับรถ รถยนต์จะใหม่เอี่ยม เครื่องยนต์ดี ยี่ห้อโก้เก๋ทันสมัยอย่างไร ถ้าคนไม่ขับเคลื่อนที่ รถก็เสมือนเศษเหล็กธรรมดา
วิธีทำงานมีอยู่ 2 แบบ คือ 1.ทำแบบมงคล และ 2.ทำแบบอัปมงคล
การงานทำแบบเป็นมงคล คือ ทำแล้วเจริญ มีหลักอยู่ 3 หลัก คือ ทำดี ทำเต็มที่ ทำให้สำเร็จ ส่วนการทำงานแบบอัปมงคลนั้น คือทำแล้วล่มจมเสียหาย ทำค้าง ทำย่อหย่อน
“งานอากูล” ก็คือ งานค้างนั่นแหละ เป็นนิสัยคนทำงานประเภทหนึ่ง มักไม่ชอบทำอะไรให้เสร็จ ทั้งที่ควรทำให้เสร็จ ทำได้หน่อยหนึ่งแล้วทิ้งไว้ก่อน ผัดผ่อนไปเรื่อย “พรุ่งนี้ยังมีเวลา เอาไว้แค่นี้ก่อน”
งานค้างเป็นอัปมงคล ก็เพราะก่อผลเสียให้ทั้งทางกายและใจ คิดไม่ดีคิดไม่เป็น ในส่วนทางกายนั้น เห็นได้ชัด ๆ คือ ทำให้เปลืองแรง ต้องลงแรงถึงสองครั้งเป็นอย่างน้อย
ทำงานไม่ให้อากูลคั่งค้าง ด้วยเพราะบูรณาการธรรมแห่งความสำเร็จ กล่าวคือ อิทธิบาท 4 ประจำใจ คือ 1.ฉันทะ เต็มใจทำ 2.วิริยะ แข็งใจทำ 3.จิตตะ ตั้งใจทำ และ 4.วิมังสา เข้าใจทำ หมายถึง ทำงานด้วยการใช้ปัญญา ทำอย่างฉลาดไม่ขาดเฉลียว
คนเราถึงจะรักงานเพียงใด พากเพียรเพียงใด เอาใจจดจ่ออยู่กับงานเพียงใด ถ้าขาดปัญญา ความรู้ ความเข้าใจแล้ว แทนที่งานจะสำเร็จอาจจะไม่สำเร็จ หรือก่อทุกข์โทษให้ก็ได้ ดังวลีที่ว่า “คนโง่ขยันนั้นอันตรายยิ่งกว่าอะไรเสียอีก” เพราะเขาจะขยันสร้างปัญหาให้แก่ตัวเองและคนอื่น ๆ
ดังเรื่องเล่าความขยันของลิงที่ว่า มีบุรุษคนหนึ่งเลี้ยงลิงไว้ฝูงหนึ่ง วันหนึ่งเขาจะไปธุระต่างเมือง สั่งให้หัวหน้าลิงช่วยดูแลสวนผลไม้ที่เพิ่งปลูกใหม่ ๆ เจ้านายหายไปสามสี่วัน ต้นไม้ในสวนตายเรียบ ไม่ใช่เพราะฝูงลิงนี้ขี้เกียจ แต่ลิงทำตามที่เจ้านายสั่ง ทำอย่างขะมักเขม้นทีเดียว หัวหน้าลิงสั่งให้ลูกน้องช่วยกันตักน้ำมารดต้นไม้ทุกเช้า ขณะรดน้ำ หัวหน้าลิงก็สั่งให้ลูกน้องถอนต้นไม้มาดูทุกครั้งว่ารากมันชุ่มน้ำหรือยัง ถ้ายังก็ให้ราดน้ำลงไปใหม่ ถ้ารากชุ่มแล้วจึงยัดลงหลุมกลบดินใหม่ ทำอย่างนี้ทุกวัน แล้วอย่างนี้มันจะเหลืออะไร เจ้านายกลับมาเห็นต้นไม้ตายเกลี้ยงสวนแทบลมจับ นี่แหละโทษของการใช้ลิงโง่แต่ขยันรดน้ำต้นไม้
อย่าขยันทำไปทุกเรื่อง เพราะบางเรื่องไม่มีเรา งานอาจจะดีกว่าเดิม …
………………………………………
คอลัมน์ : ลานธรรม
โดย : พระสุธีวชิรปฏิภาณ ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ประธานพระธรรมวิทยากรเครือข่ายธรรมะอารมณ์ดี
