‘7 เมษายน’ ของทุกปี ที่องค์การสหประชาชาติได้กำหนดให้เป็น ‘วันอนามัยโลก’ (World Health Day) ถือเป็นโอกาสดีที่เราจะได้หันกลับมาทบทวนและให้ความสำคัญกับความเป็นอยู่ที่ดีของมวลมนุษยชาติ ในปี 2025 นี้ ประเด็นที่ไม่อาจละเลยและควรต้องร่วมกันพิจารณา คือความเชื่อมโยงอันแน่นแฟ้นระหว่าง ‘สุขภาพของโลก’ และ ‘สุขภาพของเรา’ เพราะในศตวรรษที่ 21 เราไม่อาจมองข้ามความจริงที่ว่า ‘การที่เราจะมีสุขภาพดีในระยะยาวนั้น ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์และแข็งแรงของโลกที่เราอาศัยอยู่’
กล่าวคือ สภาพแวดล้อมที่ดีไม่ได้เป็นเพียงปัจจัยที่ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตในทุกมิติของเราเท่านั้น แต่ยังเป็นรากฐานสำคัญในการเสริมสร้างสุขภาวะที่ดีอย่างยั่งยืนอีกด้วย
สุขภาพกายและใจของเราได้รับผลกระทบโดยตรงจากสภาพแวดล้อมที่เราอาศัยอยู่ ไม่ว่าจะเป็นอากาศบริสุทธิ์ น้ำสะอาด และอาหารที่มีคุณภาพ เหล่านี้เป็นปัจจัยพื้นฐานที่ส่งเสริมสุขภาพที่ดี อากาศที่ปราศจากมลพิษมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบทางเดินหายใจและสุขภาพโดยรวม ในขณะที่น้ำสะอาดมีความจำเป็นไม่เพียงแต่สำหรับการบริโภคและการสุขาภิบาลเท่านั้น แต่ยังเป็นทรัพยากรที่สำคัญต่อการเกษตรที่ยั่งยืน การมีดินที่อุดมสมบูรณ์และระบบนิเวศที่สมดุลจึงเอื้อต่อการผลิตอาหารที่เพียงพอและมีคุณภาพ
ข้อมูลจากองค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า สภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยอันตราย ไม่ว่าจะเป็นมลพิษทางอากาศที่ปกคลุมไปทั่ว, น้ำเสียที่ปนเปื้อนเชื้อโรคและสารพิษ หรือสารเคมีอันตรายที่แพร่กระจายอยู่ในชีวิตประจำวัน ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้ประชากรทั่วโลกเสียชีวิตกว่า 13 ล้านคนต่อปี ตัวเลขดังกล่าวถือเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงความจำเป็นอย่างเร่งด่วน ที่เราทุกคนต้องตระหนักถึงความสำคัญของการดูแลรักษาสภาพแวดล้อมให้ปลอดภัยและเอื้อต่อการดำรงอยู่ของชีวิตมนุษย์
นอกจากสิ่งแวดล้อมจะมีผลต่อสุขภาพกายแล้ว ธรรมชาติยังมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพจิตของเราอีกด้วย การได้อยู่ใกล้ธรรมชาติหรือใช้เวลาในพื้นที่สีเขียวสามารถช่วยลดความเครียด บรรเทาความวิตกกังวล และเสริมสร้างความรู้สึกสงบและความสุขได้อย่างเป็นธรรมชาติ อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันเรากำลังเผชิญกับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ส่งผลทั้งต่อโลกและชีวิตของมนุษย์โดยตรง ไม่ว่าจะเป็นอุณหภูมิที่เพิ่มสูงขึ้น ฝนที่ตกไม่เป็นฤดูกาล หรือเหตุการณ์สภาพอากาศสุดขั้ว ทั้งหมดนี้ล้วนส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของแหล่งน้ำ การผลิตอาหาร และระบบความมั่นคงทางอาหารโดยรวม
ในขณะเดียวกัน ประชากรโลกอย่างเราก็ไม่ได้นิ่งเฉยต่อวิกฤติดังกล่าว ทว่ากำลังมีการปรับตัวและพัฒนาแนวทางใหม่ๆ รวมถึงนำนวัตกรรมเข้ามาช่วยรับมือกับปัญหาที่เกิดขึ้น เช่น การส่งเสริม ระบบเกษตรกรรมแบบยั่งยืน ซึ่งให้ความสำคัญกับการลดการใช้สารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพ นอกจากนี้ การพัฒนา ‘เมืองสุขภาวะ’ (Healthy Cities) กำลังได้รับความสนใจและถูกนำมาปรับใช้ในหลายพื้นที่ทั่วโลก โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างสภาพแวดล้อมเมืองที่เอื้อต่อสุขภาพกายและใจของผู้พักอาศัย ผ่านการเพิ่มพื้นที่สีเขียว การพัฒนาระบบคมนาคมที่ปล่อยก๊าซคาร์บอนต่ำ และการจัดการของเสียอย่างมีประสิทธิภาพ
ในระดับบุคคล ทุกคนสามารถเป็นส่วนหนึ่งของการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของตนเองได้ ด้วยการเริ่มต้นจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน ตั้งแต่การลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว การเลือกบริโภคอาหารจากแหล่งผลิตที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม การหันมาเดินหรือใช้ระบบขนส่งสาธารณะแทนการขับรถยนต์ส่วนตัว ตลอดจนการใช้ทรัพยากรต่างๆ อย่างประหยัดและรู้คุณค่า
พร้อมกันนี้ เทคโนโลยีที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หรือ ‘เทคโนโลยีสีเขียว’ ก็กำลังเข้ามามีบทบาทสำคัญมากขึ้นในการดูแลรักษาสุขภาพของโลกและสุขภาพของมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็น ‘พลังงานหมุนเวียน’ ซึ่งช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ‘ระบบกรองอากาศอัจฉริยะ’ ที่ช่วยให้เราหายใจได้สะดวกขึ้น หรือแม้แต่ ‘การปลูกป่าแบบดิจิทัล’ ที่เพิ่มพื้นที่สีเขียวอย่างมีประสิทธิภาพ เทคโนโลยีเหล่านี้ล้วนเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างสภาพแวดล้อมที่ดีขึ้น
อย่างไรก็ตาม การพึ่งพาเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอต่อการสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืน สิ่งสำคัญอีกประการหนึ่งคือ ‘ความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในสังคม’ ตั้งแต่ระดับนโยบายของภาครัฐ การดำเนินงานของภาคเอกชน การร่วมมือของชุมชน ไปจนถึงการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของประชาชนทุกคน เหล่านี้จะช่วยขับเคลื่อนให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่เป็นรูปธรรมและนำไปสู่สุขภาวะที่ดีของทั้งโลกและมวลมนุษยชาติอย่างแท้จริง
ด้วยเหตุนี้ วันอนามัยโลกจึงเป็นโอกาสสำคัญที่เตือนให้เราตระหนักว่า ‘การดูแลสิ่งแวดล้อม’ ไม่ใช่เพียงการปกป้องโลกเท่านั้น แต่ยังเป็นการดูแลสุขภาพของตัวเราเอง รวมถึงสิ่งมีชีวิตทั้งหมดบนโลกใบนี้ เพราะหากต้องการมีคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว โลกใบนี้ก็จะต้องแข็งแรงและสมดุลไปด้วยเช่นกัน
