วันพืชมงคล เป็นวันสำคัญของประเทศไทย ซึ่งมีการประกอบพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เพื่อเสริมความเป็นสิริมงคล พร้อมกับบำรุงขวัญแก่พี่น้องเกษตรกรไทย ทั้งนี้ “ข้าว” ถือเป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญในการประกอบพระราชพิธีดังกล่าว ขณะเดียวกัน ข้าวยังเป็นอาหารหลักสำหรับคนไทยที่รับประทานกันแทบทุกมื้ออาหาร
“กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข” มีเกร็ดความรู้ดีๆ มาบอกเล่าเกี่ยวกับสุขภาพ และคุณประโยชน์ของข้าวว่าเป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรตที่ให้พลังงานแก่ร่างกาย ในประเทศไทยมีข้าวหลากสี หลายสายพันธุ์ ซึ่งมีคุณค่าทางโภชนาการเหมือนกันและแตกต่างกันไป
ข้าวแบ่งเป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ คือ
1.ข้าวขาว หรือ ข้าวขัดสี เกิดจากการขัดสีหลาย ๆ ครั้ง จนเยื่อหุ้มเมล็ดและจมูกข้าวหลุดออกไป ทำให้เกิดการสูญเสียวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ
2.ข้าวกล้อง หรือ ข้าวซ้อมมือ เป็นข้าวที่สีเอาเปลือก (แกลบ) ออก แต่ยังมีจมูกข้าวและรำข้าว หรือเยื่อหุ้มเมล็ดข้าวเหลืออยู่ ซึ่งทั้ง 2 ส่วนนี้มีคุณค่าทางโภชนาการสูง อุดมไปด้วยสารอาหาร วิตามิน แร่ธาตุ และใยอาหาร นอกจากนี้ยังมีข้าวต่างๆที่มีสีแดงเข้มเกือบดำที่อุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการมากมาย อาทิ
2.1 ข้าวหอมนิล
มีชื่อเรียกหลายอย่าง เช่น ข้าวก่ำ ข้าวเหนียวดำ ประกอบไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยในเรื่องการหมุนเวียนของระบบเลือด ชะลอการเสื่อมของเซลล์ ป้องกันโรคหัวใจ ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งปอด เซลล์มะเร็งกระเพาะ ลดคอเรสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ เพิ่มระดับไขมันดีในเลือด มีผลต่อการทำงานของต่อมใต้สมอง ยับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร ยับยั้งการรวมตัวของเกล็ดเลือดและลดน้ำตาลในเลือดได้
2.2 ข้าวไรซ์เบอร์รี่
เกิดจาการผสมพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิล กับข้าวขาวดอกมะลิ 105 มีเมล็ดเรียวยาว สีม่วงเข้ม มีกลิ่นหอมมะลิ มีสารต้านอนุมูลอิสระ สังกะสีและโฟเลตสูง ลดความเสี่ยงต่อโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ด้านมะเร็งช่วยควบคุมน้ำตาล ช่วยบำรุงโลหิตสำหรับผู้ที่เป็นโรคโลหิตจากการขาดธาตุเหล็ก
2.3 ข้าวสังข์หยด
ข้าวพื้นเมืองของจังหวัดพัทลุง มีวิตามินบี 3 สูง ซึ่งมีความสำคัญต่อระบบผิวหนังและประสาท ถ้าขาดวิตามินนี้จะทำให้เกิดโรค Pellagra ทำให้มีอาการผิดปกติทางระบบประสาท ความจำเสื่อม ทำให้ผิวหนังที่ถูกแสงแดดอักเสบเป็นผื่นแดงและลอก
2.4 ข้าวสินเหล็ก
เกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิลกับข้าวขาวหอมมะลิ 105 มีสีขาว กลิ่นหอม เมล็ดเรียวยาว มีธาตุเหล็กสูง ลดกลไกการอักเสบในเลือด ช่วยลดไตรกลีเซอไรด์ในเลือด มีวิตามินบี 1 สูง ช่วยป้องกันโรคเหน็บชา
2.5 ข้าวเหนียวลืมผัว
ข้าวพื้นเมืองของ จ.ตาก มีกลิ่นหอม รสชาติอร่อย และเป็นข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการขัดสี จึงมีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีสารต้านอนุมูลอิสระ เป็นแหล่งวิตามินบี 1 บี 2 ธาตุเหล็ก แคลเซียม และ แมงกานีส ป้องกันโรคหัวใจ ลดการแข็งตัวของเลือด ลดการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง บำรุงตับ ป้องกันโรคอัลไซเมอร์ ลดไขมันในเส้นเลือด โรคเบาหวาน และโรคหย่อนสมรรถภาพทางเพศ
2.6 ข้าวเล็บนก
ข้าวพื้นเมืองที่นิยมปลูกในภาคใต้ รสชาติดี เคี้ยวนุ่มปาก อร่อย
สิ่งสำคัญในการกินข้าว คือ การเลือกข้าวที่ผ่านขัดสีน้อยที่สุด อย่างจำพวกข้าวกล้องหรือข้าวสีต่างๆ เพราะทำให้ได้ใยอาหารเพิ่มขึ้น ย่อยช้า จะทำให้รู้สึกอิ่มนาน ช่วยควบคุมน้ำหนัก และการขับถ่ายดีขึ้น
นอกจากนี้ ควรรับประทานในปริมาณที่พอเหมาะพอดีกับความต้องการของร่างกายในแต่ละวัน ยึดหลักการกินแบ่งส่วน 2-1-1 คือ ผัก 2 ข้าว 1 เนื้อสัตว์หรือไข่ 1 เพื่อการกินที่ครบถ้วนใน 1 จาน 1 มื้อ.
