การดูแลคนแก่รวมทั้งผู้ที่เป็นพ่อแม่ด้วย เป็นศาสตร์อย่างหนึ่งของความรู้ในการรักษาทางแพทย์ ศาสตร์ทางแพทย์แขนงนี้ เรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า Geriatrics เป็นวิชาที่เกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุ มีความสำคัญมาก คนยังเรียนกันน้อย แต่มีความสำคัญมากทีเดียว จำได้ว่ามี พญ.สิรินทร ฉันศิริกาญจน ได้ไปศึกษามาเป็นคนแรก ๆ ยังต่างประเทศ กลับมาถ่ายทอดวิชาเรื่องนี้ออกแพร่หลายทำให้คนได้รู้เรื่องนี้เพิ่มมากขึ้นเป็นที่รู้กันกว้างขวางมากมาย

การดูแลรักษาคนแก่เป็นศาสตร์สำคัญอย่างมาก โดยเฉพาะการดูแลพ่อ-แม่เรา ย่อมได้ชื่อว่าเป็นผู้มีความกตัญญูกตเวที เป็นผลบุญที่เห็นกันในชาตินี้เลย คนแก่มักตั้งความหวังไว้ว่าจะได้ฝากชีวิตกับลูก ๆ หลาน ๆ ในบั้นปลายชีวิต ถ้าเราได้มีโอกาสตอบแทนยามนี้ จะเป็นบุญอย่างมหาศาล สิ่งสำคัญคือการทำให้ท่านมีสุขภาพดีทั้งร่างกายและจิตใจ มีงานอดิเรกหรืองานที่พึงพอใจทำ ทำให้ไม่เหงาและรู้สึกว่าตัวท่านยังมีคุณค่า รวมทั้งสนับสนุนการเงินที่มั่นคงด้วย ได้ 3 อย่างนี้ก็นับว่าเป็นการตอบแทนที่มีคุณค่าแล้ว รีบตอบแทนเสีย คนแก่มีโอกาสจะจากเราไปได้ตลอดเวลา

การเปลี่ยนแปลงของผู้สูงอายุ ร่างกายจะค่อย ๆ เปลี่ยนไป เริ่มตั้งแต่เส้นผมสีขาวขึ้น ริ้วรอยย่นค่อยมีเกิดขึ้น หลังอาจค่อมลง การเคลื่อนไหวจะค่อยช้าลง นอกจากผู้ออกกำลังเป็นประจำ การเปลี่ยนแปลงจะช้า ส่วนสูงลดลง นํ้าหนักลดลง นี่มองเป็นภาพรวมกว้าง ๆ ทั่วไปที่จะได้พบเห็นของคนสูงอายุ

ประสาทรับรู้และประสาทสัมผัส เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องช่วยดูแลแก้ไข ตา การมองเห็นอาจมัว ไม่ชัด ต้องรีบแก้ไข มิฉะนั้นจะทำให้หกล้มง่าย ไม่ค่อยมองเห็นหลุมบ่อ หกล้มกระดูกหักจะเห็นเป็นประจำ ต้องรักษานานเป็นเดือน หลายเดือน สุภาพสตรีเรื่องกระดูกพรุนมีโอกาสเกิดง่ายบ่อยขึ้น

หู สำคัญมาก การได้ยินอาจลดลง หูในผู้สูงอายุจะรับเสียงได้ระดับหนึ่งเท่านั้น ไม่เหมือนคนปกติ ยกตัวอย่างให้เข้าใจง่าย เปรียบเทียบเวลาปรับเสียงวิทยุ สมมุติความดังมีระดับ 1 ถึง 10 หูของคนทั่วไปฟังได้ยินชัดทุกระดับ 1 ถึง 10 แต่คนแก่บางคนจะชัดเป็นช่วง ๆ เช่น ชัดระดับ 3-6 เลยไปแล้วไม่ชัด จึงเกิดการโต้เถียงกับลูกหลานเสมอ เพราะความเข้าใจไม่ตรงกัน คนทั่วไปหมุนให้ดังขึ้นก็จะได้ยินดีขึ้น คนแก่ไม่เป็นเช่นนั้น จะชัดเป็นช่วง ๆ ช่วงที่คนปกติว่าดังชัดดี คนแก่อาจฟังไม่ชัด เสียงไม่เข้าประสาทหูก็ได้ ลูกหลานต้องเข้าใจเรื่องนี้ให้ดี ความคิดจะได้ตรงกัน

อะไรคือความสุขของผู้สูงอายุ เป็นที่รู้กันมานานแล้วว่า สิ่งที่คนแก่ต้องการคือ สุขภาพดีทั้งกายและจิต มีทรัพย์สินพอสมควรที่พออยู่ได้ไม่เดือดร้อน และมีส่วนร่วมในกิจกรรมการงานต่าง ๆ ตามอัตภาพ ทำให้ไม่เหงาและเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวมด้วยความภูมิใจ

โรคที่พบบ่อยในคนแก่ : อุบัติเหตุดูจะพบบ่อย โดยเฉพาะการหกล้ม จากสายตาไม่ดี มองไม่เห็นหลุมบ่อและพื้นต่างระดับ แสงสว่างต้องเพียงพอ ให้จักษุแพทย์ช่วยตรวจดูว่าตาบกพร่องอย่างไรต้องรีบแก้ไข โดยเฉพาะต้อกระจก ต้อหิน และโรคของจอรับภาพ เป็นโรคของความเสื่อมของร่างกาย เป็นขึ้นเอง ต้องแก้ไขจากหนักเป็นเบาให้ผ่านไปใช้ชีวิตประจำวันให้ได้

ความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหัวใจ ล้วนจะนำไปสู่โรคอัมพฤกษ์ อัมพาต ในผู้สูงอายุบ่อย ป่วยขึ้นมาแล้วจะเป็นภาระต่อผู้ดูแลอย่างมาก การป้องกันไว้ก่อนจึงมีความสำคัญมาก การฝึกดูแลตัวเองให้สุขภาพดีจึงเป็นเรื่องสำคัญมาก โดยเฉพาะเรื่องอาหารการกินและการออกกำลังกาย คนแก่ยุคใหม่จึงต้องขวนขวายหาความรู้เพื่อดูแลตัวเองด้วย พึ่งพาลูกหลานเท่าที่จำเป็น ชีวิตจะได้อยู่รอดปลอดภัย

ชีวิตของคนสูงอายุเป็นธรรมดาที่จะค่อยเปลี่ยนแปลงเสื่อมลงตามธรรมชาติ ถ้าลูกหลานมีโอกาสช่วยดูแล ประคับประคองต่อไปอีกได้ ก็จะเป็นบุญกุศลอย่างมหาศาล คนสูงอายุยุคใหม่ก็ต้องปรับตัวช่วยตัวเองให้ได้มากที่สุด ลูกหลานก็มีปัญหาในเรื่องของครอบครัวเขา ทุกอย่างต้องช่วยกันทั้งสองฝ่าย จะได้ทำให้สุขภาพชีวิตของคนสูงอายุยืนยาวด้วยคุณภาพชีวิตที่ดี.

………………………………
นพ.สุวิทย์ เกียรติเสวี