การเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้บ้าน นอกจากการปลูกต้นไม้ใหญ่น้อยภายนอกอาคาร ด้านในตัวบ้าน มุมโปรด มุมนั่งเล่น หรือบนโต๊ะทำงาน ฯลฯ การนำกระถางต้นไม้จิ๋ว ๆ ต้นไม้ไซซ์มินิกะทัดรัด นำมาตกแต่งยังช่วยเติมบรรยากาศสดชื่น เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้บ้านมีชีวิตชีวา น่าอยู่อาศัย…

การปลูกต้นไม้จิ๋ว ไม้กระถางเล็ก ๆ ยัง เป็นคำตอบให้กับคนรักต้นไม้ที่มีพื้นที่ปลูกต้นไม้จำกัด เป็นจุดเชื่อมได้ใกล้ชิดธรรมชาติ ผ่อนคลายและยังได้รับประโยชน์อีกหลายมิติจากไม้จิ๋ว ๆ ผศ.ดร.สุกัญญา ชัยพงษ์ คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี ให้ความรู้เรื่องต้นไม้จิ๋วว่า การดูแล ทั้งพาสัมผัสความสดชื่น ความน่าหลงใหลสวนไซซ์มินิ สวนขวดแก้วว่า ไม้จิ๋วไซซ์มินิที่ปลูกเลี้ยงในกระถาง หรือนำมาจัดตกแต่งสวนถาด สวนขวดแก้ว ฯลฯ แทบทุกชนิดสามารถนำมาปลูกนำมาพัฒนาได้ โดยถ้าปลูกในพื้นที่เล็ก ในพื้นที่จำกัดต้นก็จะมีขนาดเล็กย่อส่วนลงมา

แต่อย่างไรแล้วหากนำมาปลูกเลี้ยงในอาคาร อาจมีข้อจำกัดอยู่บ้าง อย่างในเรื่องแสง ความชื้นในอากาศ ฯลฯ ซึ่งต้องเลือกปลูกให้เหมาะสม อย่างต้นไม้ใน กลุ่มไม้ใบ ซึ่งก็มีหลายชนิด หรือใน กลุ่มไม้แล้ง ไม้ตระกูลแคคตัส ไม้อวบน้ำ ก็สามารถนำมาปลูกในกระถางเล็ก ๆ กระถางดีไซน์สวย ๆ ปลูกเป็นไม้จิ๋วได้ หรืออีกกลุ่ม ไม้แคระไม้ดัด ไม้ที่นำมาทำบอนไซ ไม้ในกลุ่มนี้ชอบแสงแดดร้อยเปอร์เซ็นต์ ฯลฯ โดยทั้งหมดนี้จัดวางได้หลายมุม ไม่ว่าจะเป็นริมหน้าต่าง ริมระเบียง เพิ่มความสวยงาม ความสดชื่น สบายตาในมุมต่าง ๆ ของบ้านได้ดี

“ในกลุ่มไม้ที่กล่าวมาสามารถนำมาปลูก นำมาตกแต่งภายในอาคาร จัดวางบนโต๊ะทำงาน โต๊ะอาหาร ห้องนั่งเล่นหรือแม้แต่ภายในห้องนอน เติมบรรยากาศสดชื่นในบ้านได้ทั้งหมด แต่ทั้งนี้การนำต้นไม้มาแต่งห้องนอน ควรเลือกต้นไม้ที่เหมาะสม ปลูกในห้องนอนได้ ไม่มีผลต่อการแย่งออกซิเจน อาจไม่ใช่ไม้เล็ก แต่เป็นไม้ที่ปลูกในกระถางทั่วไป แต่อย่างไรก็ตามไม่ว่าจะปลูกต้นไม้ใด สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงเสมอคือ สภาพแวดล้อมที่ต้นไม้อยู่และการดูแล”

อาจารย์คณะเทคโนโลยีการเกษตร ผศ.ดร.สุกัญญา ให้ความรู้เพิ่มอีกว่า ต้นไม้ไซซ์มินิเหล่านี้จากที่กล่าวเป็นต้นไม้ที่ปลูกในพื้นที่จำกัด สามารถปลูกในกระถางสวย ๆ ปลูกในขวดแก้วโดยนำมาจัดเป็นสวนขนาดเล็กได้ และด้วยที่เป็นไม้ทั่วไปมีหลายชนิด ในการดูแลจึงมีรายละเอียด มีความต่างกันอย่างเช่น ฟิโลเดนดรอน จะเติบโตได้ดีในที่ที่มีแดดรำไรและในร่ม กลุ่มนี้ไม่ต้องการแสงแดดร้อยเปอร์เซ็นต์ หรือได้รับแดดโดยตรง ทำให้ใบไหม้ได้

นอกจากนี้ประเภท ไม้ใบ ยังมีกลุ่มที่ชอบความชื้นสูง ระบายน้ำดี หากเลือกปลูกไม้จิ๋วในลักษณะนี้ หรือนำมาจัดสวนจิ๋ว สวนขวด สวนถาดก็ต้องรู้หลัก โดยเฉพาะการให้น้ำ ต้องให้น้ำบ่อยขึ้นซึ่งก่อนจะให้น้ำต้นไม้มีหลักตรวจเช็กเบื้องต้น โดยใช้นิ้วจิ้มลงไปในวัสดุปลูก ถ้ารู้สึกว่ายังมีความชุ่มชื้นก็ไม่จำเป็นต้องให้น้ำมาก เพราะอาจทำให้รากเน่า ฯลฯ

ไม้ใน กลุ่มแคคตัส ถ้าอยากให้เขางอกงามอยู่ได้นานต้องใช้ดินให้ถูกต้อง โดยดินควรมีลักษณะโปร่ง มีเปอร์เซ็นต์ของส่วนที่เป็นทรายสูง ไม่ต้องการน้ำขัง ในกลุ่มนี้อาจจะให้น้ำน้อยกว่ากลุ่มแรก ประมาณสามวันหรือสี่วันครั้ง ให้น้ำเป็นลักษณะฝอยโปรยไม่รดลงไปโดยตรงเต็ม ๆ ไม้เล็กกลุ่มนี้ก็จะคงอยู่ได้นาน สำหรับไม้บอนไซ ขึ้นอยู่กับชนิดต้นไม้ กลุ่มนี้จะชอบแดดร้อยเปอร์เซ็นต์ ดินมีลักษณะโปร่งแต่จะเป็นดินร่วนปกติ ไม่เป็นทรายจัดเหมือนแคคตัส ซึ่งการปลูกเลี้ยงจะอยู่รอด ได้นานหรือไม่ขึ้นอยู่กับการดูแล

ไม้ขนาดเล็กเหล่านี้นอกจากให้ความสวยงาม ให้ความรื่นรมย์ ให้ความสุขสดชื่น กลุ่มไม้จิ๋ว ๆ ยังมีอีกหลายแง่มุมน่าสนใจศึกษา ผศ.ดร.สุกัญญา ขยายความเพิ่มว่า ต้นไม้ขนาดเล็กเป็นคำตอบให้กับคนรักต้นไม้ที่มีพื้นที่ปลูกจำกัดได้ปลูกได้ใกล้ชิดธรรมชาติ ได้สร้างสรรค์ไอเดียนำต้นไม้ประดับแต่งบ้าน แต่งห้อง เติมบรรยากาศสดชื่น สร้างมุมสวย มุมโปรดในตำแหน่งต่าง ๆ ให้บ้าน

นอกจากความสวยงามเพิ่มพื้นที่สีเขียว ต้นไม้จิ๋ว ๆ ที่ปลูก ในความสามารถปริมาณการฟอกอากาศอาจมีไม่มาก แต่ความสุขที่ได้จากการมองเห็นได้ปลูกเลี้ยงดูแลนั้นมีมาก ให้ความผ่อนคลายจากความเครียด ได้พักสาย ตา ฯลฯ ซึ่งเป็นอีกความโดดเด่นที่สัมผัสได้จากไม้จิ๋ว

“ต้นไม้ไซซ์จิ๋วยังส่งต่อการสร้างสรรค์งานศิลปะอย่างเช่น สวนในขวดแก้ว ไม่ใช่แค่การจัดต้นไม้ แต่ยังมีรายละเอียดของพร็อพต่าง ๆ ที่สร้างเสน่ห์เติมความสวยงามให้สวน สิ่งเหล่านี้สามารถจะนำมาพัฒนาต่อยอด ประดิษฐ์สร้างสรรค์ สร้างชิ้นงานใหม่ ๆ เพิ่มเติมจากการปลูกเลี้ยงต้นไม้ ไม่ว่าจะเป็นตุ๊กตาเล็ก ๆ สถานที่ต่าง ๆ ที่จำลองพื้นที่ขนาดใหญ่ลงไปในพื้นที่ขนาดเล็ก เพื่อนำไปจัดวางในสวนจิ๋ว”

การจัดสวนขวด สวนถาด การปลูกเลี้ยงต้นไม้ต้นเล็ก ๆ ในกระถาง ยังทำให้ผู้ปลูกมีความละเอียดรอบคอบ ได้รู้จักตนเองและรู้จักต้นไม้ เรียนรู้กันและกัน ทั้งยังสร้างสมาธิ ฝึกความอ่อนโยนในจิตใจซึ่งขณะที่นำต้นไม้เล็ก ๆ ลงปลูก ต้องระวังไม่ให้กิ่งใบหัก หรือรากช้ำ ต้องทำด้วยความเบามือ ฯลฯ เชื่อมโยงการเรียนรู้ธรรมชาติได้อย่างดี ทั้งนี้หากฝึกฝนจนมีความเชี่ยวชาญ หรือเรียนรู้เพิ่มเติม จากความรักความสนใจสามารถพัฒนาเป็นอาชีพได้

ปัจจุบันการจัดสวนขวด ปลูกต้นไม้จิ๋วเหล่านี้ยังเพิ่มโอกาสให้กับผู้ปลูกได้ปลูกเลี้ยงสะดวกขึ้น มีชุดปลูก มีรูปแบบสวนในแบบที่สนใจออกแบบไว้ให้เลือกปลูก เป็นของขวัญ ของที่ระลึก ฯลฯ หรือนำไปเป็นธุรกิจที่สามารถต่อยอดออกไปได้อีกหลากหลาย

อาจารย์คณะเทคโนโลยีการเกษตร ผศ.ดร.สุกัญญา กล่าวเพิ่มอีกว่า การปลูกไม้จิ๋วนำไม้จิ๋วมาแต่งบ้าน เติมความสดชื่นให้โต๊ะทำงาน ฯลฯ ส่วนนี้ก็เป็นที่สนใจอย่างแคคตัส ปัจจุบันยังคงมีกลุ่มที่ชื่นชอบอย่างต่อเนื่อง

“ไม้จิ๋ว ๆ นอกจากนำไปจัดสวนขวด จัดสวนถาด ถ้านำไปใส่กระถางสวย ๆ กระถางดีไซน์ ด้วยฟอร์มของต้นไม้จะ วางเป็นกระถางเดี่ยว หรือวางไว้เป็นกลุ่มหลายกระถางโดยไม่จัดสิ่งใดประกอบก็น่ามอง เป็นต้นไม้ที่มีเสน่ห์สวยงามในตัวเอง การนำไม้จิ๋วมาตกแต่งจึงทำได้หลายรูปแบบ”

สำหรับสวนขวดแก้ว รูปแบบและประเภทของสวนขวดแก้วมีสองรูปแบบ คือ สวนขวดระบบเปิดและระบบปิด โดย ผศ.ดร.สุกัญญา อธิบายว่า สวนขวดแก้ว หรือ Terrarium เป็นการจำลองระบบนิเวศขนาดเล็กอยู่ในภาชนะที่เป็นกระจกใส เป็นการจัดสวนขนาดกะทัดรัดที่ใช้เนื้อที่น้อย แต่สัมผัสใกล้ชิดธรรมชาติ

สวนขวดแก้วจากที่กล่าวมีสองลักษณะโดย ระบบเปิด จะไม่ปิดฝาเป็นสวนจิ๋วที่ต้องการการรดน้ำที่มากกว่าระบบปิด เพราะความชื้นจะไหลเวียนออกได้ง่าย แต่แม้จะมีข้อเด่นในเรื่องการให้น้ำ สามารถให้น้ำได้อย่างทั่วถึง แต่ที่ต้องระวังคือปริมาณน้ำและต้องไม่ละเลยการให้น้ำต้นไม้ 

ส่วนสวนขวดแก้ว ระบบปิด ไม่จำเป็นต้องรดน้ำบ่อย จะปิดด้วยฝาปิดมิดชิด หรือบางครั้งจะเห็นการนำพลาสติกมาคลุม ในการปิดฝาก็เพื่อต้องการให้มีน้ำสำหรับต้นไม้ ทั้งนี้สวนขวดแก้วลักษณะนี้เป็นระบบนิเวศเล็ก ๆ ที่ยังชีพได้ด้วยตัวเอง สามารถนำความชื้นกลับมาใช้ใหม่ได้จึงไม่ต้องการน้ำมาก 

“การจัดสวนขวดแก้วในระบบเปิดอาจได้เห็นการนำแคคตัสเข้าไปจัดในขวดแก้ว โดยเป็นลักษณะของการประดับก็เป็นอีกดีไซน์ อีกทั้งอาจติดไฟเพิ่มแสง มีระบบควบคุมอุณหภูมิ ควบคุมความชื้น ฯลฯ ก็ล้วนแต่เติมเสน่ห์ให้กับสวนจิ๋วน่าสนใจยิ่งขึ้น

ส่วนไม้จิ๋วที่นำมาประดับในบ้านจะนำมาใส่กระถางดีไซน์สวย ๆ เป็นไม้ที่มีเอกลักษณ์ มีความโดดเด่น มีรูปทรงเฉพาะตัว ส่วนถ้านำมาจัดเป็นสวนขวดแก้ว สวนถาดจะเป็นเหมือนการจำลองธรรมชาติให้เข้ามาอยู่ใกล้ ๆ ซึ่งส่วนนี้อาจเติมน้ำตก ลำธาร ออกแบบเป็นป่าหรือจัดเป็นทุ่งหญ้า ทุ่งนา ฯลฯ นำเสนอเรื่องราว เป็นอีกสวนที่มีความสวยงาม ความสดชื่น สามารถนำมาดีไซน์รวมกับเฟอร์นิเจอร์ต่าง ๆ ที่อยู่ภายในบ้าน เป็นอีกรูปแบบการตกแต่งที่น่าสนใจ โดยต้นไม้มีส่วนสำคัญช่วยส่งเสริมงานอินทีเรียได้ดี”

ไม้จิ๋วส่วนใหญ่มีเสน่ห์ที่ใบ ลักษณะใบมีสีสันอย่างเช่น พืชในตระกูลคล้า จะมีใบสีแดงเพิ่มเติมจากความเขียว ตระกูลมอนสเตอร่า ก็มีหลายชนิดนำมาปลูกเลี้ยงในกระถางเล็กก็สวยไปอีกรูปแบบ ปลูกในอาคารก็เพิ่มความมีชีวิตชีวา หรือแคคตัส ไม้อวบน้ำก็มีหลากหลายมาก อย่างเช่น กุหลาบหิน เป็นต้น

ผศ.ดร.สุกัญญา ให้มุมมองทิ้งท้ายอีกว่า ก่อนเลือกนำต้นไม้ชนิดใดมาปลูกเลี้ยง นำมาเติมความสดชื่นให้บ้านสวยน่าอยู่อาศัย นอกจากเลือกจากสิ่งที่ชอบ ต้องมีความเข้าใจในต้นไม้ชนิดนั้น ๆด้วย อย่างเช่นต้นไม้ต้องการแสงร้อยเปอร์เซ็นต์หรือไม่ ชอบความชื้นลักษณะใด จะได้ปรุงดินและจัดวางในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

หลังจากรู้จักต้นไม้ การเลือกภาชนะปลูกเลือกกระถางให้เหมาะสมกับต้นไม้ก็มีความสำคัญ และหากนำมาตกแต่ง หากเลือกเข้ากับเฟอร์นิเจอร์ จัดวางในตำแหน่งที่ดีจะยิ่งช่วยส่งเสริมเติมบรรยากาศให้กับพื้นที่นั้นโดดเด่น เป็นห้องที่สวยงาม เป็นมุมโปรดเป็นจุดหมายให้กับการพักผ่อน ผ่อนคลาย ได้รับประโยชน์จากต้นไม้ไซซ์มินิกะทัดรัด

ไม้จิ๋วที่ตอบโจทย์พื้นที่ปลูกที่จำกัด ไม้เล็กคิวท์ ๆ ที่เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้บ้านสวยน่าอยู่อาศัย.

พงษ์พรรณ บุญเลิศ