โดย พญ.ศุทรา เอื้ออภิสิทธิ์วงศ์ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
โรคซึมเศร้าในวัยรุ่นอาจไม่แสดงอาการชัดเจนเหมือนผู้ใหญ่และมักไม่สามารถ บอกความรู้สึกของตนเองได้ จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ผู้ปกครองและครูจะต้องเรียนรู้การสังเกตสัญญาณเตือนสำคัญ
โรคซึมเศร้าคืออะไร? หลายคนอาจคิดว่า “ซึมเศร้า” เป็นเพียงอารมณ์ชั่วคราวจากความผิดหวัง แต่หากอารมณ์เศร้านั้นอยู่กับเรานานจนมีผลต่อการนอน การกิน ความคิด และการใช้ชีวิตประจำวัน ก็อาจเป็น “โรคซึมเศร้า” ได้ซึ่งเป็นความผิดปกติที่ต้องได้รับการรักษาทางการแพทย์ ไม่ใช่เรื่องของ ความอ่อนแอ หรือคิดมากแต่อย่างใด
สังเกตอาการซึมเศร้าในวัยรุ่น
วัยรุ่นที่มีภาวะซึมเศร้าอาจแสดงอาการได้หลากหลาย เช่น:
ด้านอารมณ์
– รู้สึกหดหู่ เศร้า หงุดหงิด หรือสิ้นหวัง
– รู้สึกเบื่อหน่าย ไม่สนใจหรือไม่รู้สึกสนุกกับสิ่งที่เคยชอบ
อาการทางร่างกาย
– เหนื่อยง่าย ไม่ค่อยมีเรี่ยวแรง
– นอนไม่หลับ หรือหลับมากเกินไป
– เบื่ออาหาร หรือกินมากผิดปกติ
ความคิด
– รู้สึกด้อยค่า หรือตำหนิตัวเองมากเกินไป
– ไม่มีทางออก หมดหวัง ไม่มีใครช่วยได้
พฤติกรรม – สมาธิสั้น อ่านหนังสือหรือทำการบ้านไม่จบ
– เคลื่อนไหวช้า หรือมีพฤติกรรมกระวนกระวาย กระสับกระส่าย
กรณีตัวอย่าง:
“ตุ้ย” อายุ 15 ปี เล่นเกมทั้งวัน ทะเลาะกับแม่เป็นประจำ เมื่อตรวจสอบอาการพบว่า ตุ้ยเบื่อหน่าย ไม่อยากทำอะไร แม้แต่เกมที่เคยชอบก็รู้สึกเบื่อ ไม่ออกไปเตะบอลกับเพื่อน ไม่ส่งงานครู นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร และเคยมีความคิดอยากหลับไปไม่ตื่นอีกครั้ง แม้ไม่มีความคิดฆ่าตัวตาย
ตุ้ยได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคซึมเศร้า ได้รับยาร่วมกับการทำจิตบำบัดและสามารถกลับมาเรียน และใช้ชีวิต ประจำวัน ได้ตามปกติหลังจากรักษาเพียงหนึ่งเดือน
สาเหตุของโรคซึมเศร้า
1. พันธุกรรม: มีประวัติครอบครัวที่เป็นโรคซึมเศร้า
2. สารเคมีในสมอง: ความไม่สมดุลของสารสื่อประสาท
3. ปัจจัยจิตสังคม: การเลี้ยงดูที่เข้มงวด ถูกตำหนิ ถูกกลั่นแกล้ง การสูญเสีย การหย่าร้าง
4. ลักษณะนิสัย: ความภาคภูมิใจในตนเองต่ำ วิตกกังวลสูง ชอบโทษตัวเอง
5. โรคทางกาย: โรคเรื้อรัง หรือยาที่มีผลต่อสมองและอารมณ์
เราจะสังเกตได้อย่างไรว่าเข้าข่ายโรคซึมเศร้า?
หากวัยรุ่นมีอาการเศร้า เบื่อ หมดแรง เบื่ออาหาร นอนไม่หลับ สมาธิสั้น และมีความคิดอยากตาย เป็นเวลาต่อเนื่องเกิน 2 สัปดาห์ ควรรีบพาไปพบผู้เชี่ยวชาญ
ข่าวดีคือ โรคซึมเศร้ารักษาได้
การรักษาโรคซึมเศร้าประกอบด้วยการใช้ยา และการทำจิตบำบัด ซึ่งให้ผลดีหากได้รับการวินิจฉัย และเริ่มรักษาแต่เนิ่น ๆ ผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ
หากสงสัยว่าคนใกล้ตัวมีภาวะซึมเศร้า อย่ารอช้าที่จะพูดคุยอย่างเข้าใจ เปิดใจรับฟัง และพาไปรับการดูแล จากบุคลากรทางการแพทย์
“เพราะสุขภาพใจสำคัญไม่แพ้สุขภาพกาย”
…………………………………………………………
สถาบันสุขภาพจิตเด็กและวัยรุ่นราชนครินทร์ (กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข)
75/5 ถนนพระรามที่ 6 แขวงทุ่งพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
โทรศัพท์ 02-248-8999 โทรสาร 02 248-8998
สายด่วนสุขภาพจิต 1323
E-mail : [email protected]
