สำหรับหน้าร้อน ดอกไม้ที่เป็นมนต์เสน่ห์ของช่วงเวลานี้ที่เริ่มทยอยออกดอกสวยมาทักทาย เติมบรรยากาศสดชื่นละลายองศาของอุณหภูมิ ทั้งนี้นำเรื่องน่ารู้ โดยพาสัมผัสความสดใสดอกไม้หน้าร้อนทั้งในผืนป่า และที่ปลูกตามถนนหนทาง ชวนติดตามช่วงเวลาการออกดอกชมดอกไม้นำความรู้จาก มานพ ผู้พัฒน์ นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการพิเศษ กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช โดยให้ความรู้ว่า ฤดูร้อนที่เริ่มขึ้นตามที่กรมอุตุนิยมวิทยาประกาศเมื่อไม่นานมานี้ ต้นไม้มีนาฬิกาชีวิตของเขา โดยสิ่งที่กระตุ้นคือ ความแห้งแล้ง ทั้งนี้เมื่อเข้าสู่ฤดูร้อน ความชื้นในดินลดลง ต้นไม้จะเริ่มผลัดใบ โดยกลุ่มไม้ยืนต้น และไม้พุ่ม จะเป็นกลุ่มที่ตอบสนองการออกดอกในช่วงฤดูแล้ง

สำหรับดอกไม้ออกดอกสวยในช่วงฤดูร้อน นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการพิเศษ กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ คุณมานพ เล่าว่า มีความหลากหลาย โดยสีสันสดใสคละสี นับแต่สีขาว ชมพู แดง เหลืองส้ม ม่วง อย่างเช่น ต้นคูน หรือลมแล้ง ชื่อเรียกในบางท้องถิ่น คูนจะออกดอกสีเหลืองสดใสต้อนรับอากาศร้อน นับแต่ปลายมีนาคมถึงต้นเมษายน จะออกดอกสะพรั่ง และหากพื้นที่ไหนมีความแห้งแล้งชัดเจน คูนจะไม่ค่อยมีใบจะออกดอกพราวสะพรั่ง หรือที่ผ่านมาในช่วงต้นกุมภาพันธ์จะเห็น ดอกงิ้ว ดอกจาน ดอกสีแดงส้มออกมาให้ชมความงาม

“ดอกไม้หน้าร้อนในป่า ในช่วงเดือนมีนาคม เมษายนที่จะได้เห็นเป็นพวก ส้าน โดยดอกมีสีเหลือง หรือแม้แต่ พะยอม ดอกไม้สีขาวกลิ่นหอมจะออกดอกต้อนรับฤดูร้อน ออกดอกประมาณเดือนมีนาคม และถ้าพบต้นพะยอมในป่าผลัดใบบนภูเขาที่มีอากาศแห้งแล้ง ดินที่ไม่ค่อยสมบูรณ์จะพบความสวยงามของพะยอม โดยมีดอกขาวพราวเต็มต้น และมีกลิ่นหอมมาก”

นอกจากนี้ยังมี ติ้ว แต้ว ไม้ในธรรมชาติ โดยดอกจะสีขาวหรือสีชมพูออกดอกให้เห็นความสวยงามในช่วงเวลานี้ในเดือนมีนาคม เมษายน และยังมีอีกหลายชนิดที่ออกดอกในช่วงเวลาเดียวกัน ทั้งนี้ในผืนป่ามีความหลากหลายของดอกไม้ และแต่ละพื้นที่ป่าจะมีความสวยงามชวนประทับใจต่างกัน เป็นต้นไม้ที่ขึ้นตามธรรมชาติ ซึ่งหากออกดอกในช่วงเวลาใกล้กัน หรือออกดอกพร้อมกันจะยิ่งงดงาม อย่างเช่น เสี้ยวดอกขาว ออกดอกช่วงเดือนกุมภาพันธ์พบในเขตป่าเบญจพรรณถึงชายป่าดิบแล้ง เวลาที่ออกดอกก็จะออกดอกได้มาก

“ต้นไม้ในป่าเวลาออกดอกจะเป็นไปตามฤดูกาลจะสนองกับสิ่งแวดล้อม โดยหากมีฤดูกาลชัดเจน ต้นไม้จะออกดอกชัดเจนเช่นกัน และออกดอกสะพรั่ง เต็มต้น แต่หากมีฝนตกในฤดูหนาว หรืออากาศหนาวเพียงแป๊บเดียวแล้วร้อนจัด ต้นไม้ก็จะสับสน ออกดอกกระจายกัน ดังนั้นหากสภาพอากาศแปรปรวน โลกร้อนจะส่งผลกระทบโดยตรง และหากฤดูกาลคลาดเคลื่อน ต้นไม้ออกดอกก่อนฤดูกาล หรือออกล่าช้ากว่าฤดู ก็จะส่งผลสัมพันธ์ไปกับเรื่องอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นแมลงหรือสัตว์ที่มีความสัมพันธ์กับดอกไม้ อาจปรับตัวไม่ทัน ส่งผลให้การสืบพันธุ์มีอัตราลดลงน้อยลง ไม่ติดเมล็ด หรือเมล็ดพันธุ์ออกมาไม่สมบูรณ์ ฯลฯ”

ดอกไม้สวยงามหน้าร้อนยังพบได้จากถนนหลายสาย เป็นเส้นทางสายดอกไม้ที่เป็นจุดหมายการไปเที่ยวชม สำหรับดอกไม้สวยริมทางขึ้นอยู่กับถนนแต่ละพื้นที่ที่เลือกปลูกต้นไม้ และนอกจากจะได้ชมดอกสวย ราชพฤกษ์ กัลปพฤกษ์ ยังมี หางนกยูงฝรั่ง โดยหางนกยูงฝรั่งออกดอกช่วงปลายฤดูร้อน ประมาณเดือนเมษายน พฤษภาคม หรือ นนทรี จะออกดอกให้ชมใกล้ ๆ กัน ประมาณเดือนมิถุนายน หรือหากมีฝนหลงฤดู จะเห็นดอกประปราย โดยที่เป็นฤดูกาลของเขาจริง ๆ จะผลัดใบช่วงต้นปี จากนั้นจะแตกใบ แต่จะไม่ออกดอกทันที จะแตกใบจนใบสมบูรณ์ขยายเต็มต้นเขียวขจี พอประมาณช่วงเดือนพฤษภาคม มิถุนายน จะเริ่มออกดอก ต้อนรับการเปิดเทอม

นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการพิเศษ คุณมานพ เล่าเพิ่มอีกว่า ดอกไม้ที่พบเห็นริมสองข้างทางยังมี ตะแบกนา อินทนิล เสลา ซึ่งมีความสวยงาม มีสีสวยม่วงสดอมชมพู โดยช่วงเวลานี้ กุมภาพันธ์ และมีนาคม ที่เปลี่ยนเข้าฤดูร้อน โดย เสลาหรืออินทรชิต เป็นไม้ผลัดใบชัดเจน ยิ่งถ้าอากาศแห้งแล้งมากจะผลัดใบทั้งต้น และออกดอกสะพรั่งทั้งต้น

ส่วน อินทนิลนํ้า ที่เห็นจะเป็นไม้ไม่ผลัดใบทั้งต้นอย่างรวดเร็ว จะมีใบผสม เวลาออกดอกจะมีใบให้เห็นเป็นแบ๊กกราวด์ ช่อดอกจะพุ่งขึ้น ตั้งขึ้น ดอกจะใหญ่ โดยช่วงนี้เริ่มออกดอกให้เห็นบ้าง โดยพีเรียดของการออกดอกจะยาว กว้าง แต่หากเป็น ตะแบกนา สังเกตได้ที่เปลือกจะร่อน เป็นหลุม ออกดอกช่วงฤดูฝน โดยฤดูแล้งจะทิ้งใบ แต่ไม่นานก็จะแตกใบใหม่ พอฤดูฝนมาถึงจะแทงช่อดอก ดอกจะคล้ายกับอินทนิล แต่ดอกจะเล็กกว่า ดอกไม้ในกลุ่มนี้มีสีโทนม่วงอมชมพูขาว ดอกจะเปลี่ยนสีตามอายุดอก โดยถ้าออกมาใหม่ ๆ จะออกเป็นม่วงเข้ม จากนั้นสีจะเริ่มจางซีดลง ก่อนร่วงหล่นดอกจะเป็นสีชมพูขาวไปเรื่อย ๆ โดยสีดอกจะเปลี่ยนไปตามอายุของดอกนับแต่เกิดใหม่ถึงโรย

ส่วน ชมพูพันธุ์ทิพย์ หลายสถานที่นิยมปลูก โดยชมพูพันธุ์ทิพย์จะออกดอกสะพรั่งเต็มต้น สีชมพูละมุนหวาน ดูแล้วสบายตาสบายใจและด้วยที่เป็นไม้ยืนต้น ต้นใหญ่โตเร็ว ทนต่อสภาพแวดล้อมได้ดี เวลาออกดอกจะเต็มต้นสะดุดตา สร้างความประทับใจ ส่วนเมื่อเข้าสู่ฤดูฝน ชมพูพันธ์ุทิพย์จะแตกใบใหม่ เป็นไม้ให้ร่มเงา

เหลืองปรีดียาธร อีกหนึ่งต้นที่สวยงามในช่วงฤดูร้อน โดยจะออกดอกสะพรั่ง เหลืองปรีดียาธร เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กสีเหลืองสดใส ปลูกง่ายโตเร็ว เมล็ดก็เพาะพันธุ์ง่าย โดยจะเห็นได้ทั้งริมทางหลายเส้นทาง รวมถึงปลูกประดับตกแต่งสวนในบ้าน โดยช่วงหน้าร้อนออกดอกโดดเด่น สวยงาม สีเหลืองสดใสตัดกับความร้อนของแสงแดด

ทองอุไร อีกหนึ่งดอกไม้ที่มีสีสันสวย สีเหลืองสด เป็นไม้พุ่มโตเร็ว ปลูกขยายโดยการเพาะเมล็ด หรือปักชำก็ขึ้นง่าย และออกดอกง่าย ออกดอกเกือบทั้งปี แต่ที่จะเห็นได้มากเป็นช่วงฤดูหนาวถึงต้นฤดูแล้ง นอกจากนี้ยังมี ลีลาวดี หรือลั่นทม โดยช่วงหน้าแล้งออกดอกสวยงาม ช่วงเดือนมีนาคม เมษายนและพฤษภาคมจะออกดอกเยอะมากซึ่งหลายสถานที่นิยมปลูก ฯลฯ

คุณมานพเล่าทิ้งท้ายอีกว่า ดอกไม้แม้จะบานทั้งปีสลับกันไปในแต่ละชนิด แต่ละพื้นที่ โดยช่วงฤดูร้อนถือเป็นอีกเวลาดีที่จะได้ชมดอกไม้ และนอกจากความสวยงามของดอกไม้ยังเป็นช่วงเวลาของการศึกษาธรรมชาติ เที่ยวชมเส้นทางดอกไม้ โดยหากให้แนะนำการชมดอกไม้ ควรเลือกช่วงเวลาเช้าถึงสาย หรือบ่ายแก่ ๆ ก่อนสิบโมง และช่วงหลังสามโมงเย็นไปแล้วเป็นช่วงเวลาที่เหมาะ แดดไม่แรงจนเกินไป

ดอกไม้ในช่วงฤดูร้อน ส่วนใหญ่จะมีกลิ่นหอม โดยเฉพาะดอกไม้ที่มีสีขาว เมื่อเข้าสู่ฤดูร้อนดอกไม้จะพัฒนาไปเป็นผลไม้เข้าสู่ฤดูผลไม้ และไม่ว่าจะเป็นผลไม้บ้านที่ปลูกในสวนหรือผลไม้ป่า จะมีความสัมพันธ์กับฤดูกาล และในบางชนิดยังส่งต่อความงามให้ชมต่อไปในฤดูฝน สร้างความสุขให้กับเราได้ตลอด หากรู้จักธรรมชาติ สังเกตธรรมชาติ

ดอกไม้จึงไม่ได้มีแต่ความงาม แต่ยังส่งต่อการเรียนรู้ การพัฒนาทักษะด้านต่าง ๆ หลายมิติ เป็นส่วนหนึ่งของความสดใส ละลายอุณหภูมิร้อน.

พงษ์พรรณ บุญเลิศ

ภาพ : มานพ ผู้พัฒน์ / กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้