เมื่อวันที่ 16 ธ.ค. 2565 รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนักสื่อสารวิทยาศาสตร์ โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กเพจ @อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์ โดยระบุว่า “ถังแก๊สมีน้ำแข็งเกาะ เป็นเรื่องปกติเป็นไปได้ไม่ใช่ว่าถังรั่วครับ อาจจะไม่เคยเห็นถังแก๊สมีน้ำแข็งเกาะมาก่อน แต่มีหลายท่านที่เคยเห็นแล้ว โดยเฉพาะคนที่ขายถังแก๊สหรือเปลี่ยนถังแก๊สบ่อยๆ เพราะ เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นได้ และไม่ได้แปลว่าถังแก๊สรั่ว จะเป็นอันตรายด้วยครับ
สาเหตุที่เป็นเช่นนี้ เนื่องจากในถังแก๊สนั้น บรรจุแก๊ส LPG หรือ Liquefied Petroleum Gas ซึ่งเป็นแก๊สเชื้อเพลิงปิโตรเลียม (มักเป็นส่วนผสมระหว่าง โพรเพน กับ บิวเทน) ผ่านการอัดความดันสูง ให้เปลี่ยนสถานะจากก๊าซกลายเป็นของเหลว มาบรรจุในถังแก๊สโลหะที่ทนแรงดันสูงได้
เวลาเราเปิดวาล์วใช้แก๊สจากถังนั้น ความดันในถังจะลดลง แก๊ส LPG เหลว จะเปลี่ยนสถานะจากของเหลวกลายเป็นก๊าซ ด้วยการดึงเอาความร้อนจากข้างนอก เข้ามาในระบบ ความร้อนนี้จะทำให้อนุภาคของแก๊สเหลว มีพลังงานเพิ่มขึ้น เมื่อมีพลังงานสูงกว่าแรงยึดเหนี่ยวระหว่างอนุภาค จะทำให้อนุภาคของแก๊สเหลวแยกตัวออกจากกัน ของเหลวจะเปลี่ยนสถานะเป็นก๊าซ (เรียกกระบวนการนี้ว่า การกลายเป็นไอ) ออกมานอกถังได้
จากการที่การกลายเป็นไอของแก๊ส LPG เหลวจะต้องใช้ความร้อน ดังนั้น เมื่อเปิดวาล์วแก๊ส ถังแก๊สจะเย็นตัวลง เพราะมีการดึงเอาความร้อนจากอากาศโดยรอบ ยิ่งแก๊ส LPG เปลี่ยนสถานะเป็นไอในปริมาณมากขึ้นเท่าไหร่ ความร้อนก็ถูกดึงไปมากขึ้นเท่านั้น
ในช่วงแรกที่แก๊ส LPG เหลวยังมีมากอยู่ในถังนั้น ความดันภายในถังยังสูงอยู่ จึงไม่ได้มีการดึงเอาความร้อนจากภายนอกเข้าไปมากนัก (ถังไม่ได้เย็นตัวลงนัก) แต่เมื่อมีการเปิดวาล์วความดันเพื่อใช้แก๊สจากในถัง และระดับของ LPG ลดลงมาก (เช่น ลงมาครึ่งค่อนถัง) ความดันในถังก็จะน้อยลงด้วย ทำให้มีการดูดความร้อนจากภายนอกเข้ามามากขึ้นในการกลายเป็นไอของแก๊สเหลว และถ้าความร้อนของอากาศรอบถังแก๊สถูกดูดไปมาก จนอุณหภูมิของไอน้ำในอากาศตรงนั้นเกิดการควบแน่นได้ ก็จะเกิดเป็นหยดน้ำเกาะที่ผิวถังแก๊ส หรือกลายเป็นคราบเกล็ดน้ำแข็งได้ในที่สุด
แต่ ปรากฏการณ์นี้ ก็ไม่ได้เป็นอันตรายต่อถังแก๊ส เช่นจะทำให้ถังระเบิดนะครับ อย่างมากก็ทำให้เป็นสนิมได้ง่ายขึ้น และถ้าไม่อยากให้เกิดก็อาจจะมีการหุ้มฉนวนความร้อน ที่ถังแก๊สเพิ่มได้แถมด้วยว่า ในกรณีที่สงสัยว่า ถังแก๊สหรืออุปกรณ์เชื่อมต่อแก๊สไปยังเตาแก๊ส มีจุดที่เกิดการรั่วหรือเปล่า? ก็ให้ปิดวาล์วถังแก๊สและเตาแก๊สเสียก่อน เพื่อหยุดการรั่วของแก๊ส (ถ้ามี) ให้เปิดประตูหน้าต่างทุกบาน พร้อมใช้ไม้กวาดหรือกระดาษ พัดเหนือระดับพื้นเพื่อระบายก๊าซออกสู่ภายนอก
จากนั้น ยกถังก๊าซไปไว้ในที่โล่ง อากาศถ่ายเทสะดวก ตรวจสอบรอยรั่วของถังแก๊ส โดยใช้น้ำสบู่ทาลูบบริเวณที่สงสัย (เช่น วาล์วถังแก๊ส หัวปรับความดัน ข้อต่อ แกนลูกบิด สายอ่อนนำแก๊ส) หากมีแก๊สรั่วจริง จะเกิดฟองอากาศของสบู่ โป่งออกมา ที่สำคัญคือ ห้ามเปิดสวิตช์ไฟ พัดลม หรือจุดเทียนจุดไฟแช็กส่องดูเด็ดขาดครับ“…
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพ : @อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์, @Patcha Rut Patcha
