ใครก็ตามที่ได้มีโอกาสไปท่องเที่ยวจังหวัดเลย ทั้งที่เคยไปและเพิ่งเดินทางมาครั้งแรก เป้าหมายแรกต้องแวะสักการะ “พระธาตุศรีสองรัก” ที่อำเภอด่านซ้าย แม้นว่าจะห่างจากแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยม และตัวจังหวัดถึง 83 กิโลเมตร ด้วยความศรัทธา เป็นสิริมงคลแก่ชีวิต “พระธาตุศรีสองรัก” ไม่ใช่วัด ไม่มีพระภิกษุจำวัด มีเพียงพ่อแสน (บริวารของเจ้าพ่อกวน) คอยเฝ้าดูแล อำนวยความสะดวกให้แก่ผู้ที่มาสักการะ เป็นปูนชนียสถาน สร้างขึ้นเพื่อเป็นสักขีพยานในการช่วยเหลือซึ่งกันและกันระหว่างกรุงศรีอยุธยา สมัยพระมหาจักรพรรดิ และกรุงศรีสัตนาคนหุต (ปัจจุบันคือ เวียงจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว) กษัตริย์ทั้งสองพระองค์ทรงครองราชสมบัติ ตรงกับสมัยที่พม่าเรืองอำนาจ มีการรุกรานดินแดนเพื่อขยายอำนาจ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิและพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช จึงตกลงรวมกำลัง เพื่อต่อสู้กับพม่า จึงทรงกระทำสัตยาธิษฐานว่าจะไม่ล่วงล้ำดินแดนของกันและกัน เพื่อเป็นที่ระลึกในการทำไมตรีต่อกัน จึงได้ร่วมกันสร้างพระธาตุศรีสองรักเพื่อเป็นสักขีพยาน ณ กึ่งกลางระหว่างแม่น้ำน่านและแม่น้ำโขง ซึ่งเป็นรอยต่อของทั้งสองราชอาณาจักร
พระธาตุศรีสองรัก ตั้งอยู่ที่บ้านหัวนายูง หมู่ที่ 14 ตำบลด่านซ้าย อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย เป็นปูชนียสถานสำคัญที่สุดของจังหวัดเลย บนเนินริมแม่น้ำหมัน เริ่มสร้างเมื่อจุลศักราช 922 ตรงกับ พ.ศ. 2103 แล้วเสร็จเมื่อจุลศักราช 925 หรือ พ.ศ. 2106 หรือ 461 ปี ล่วงมาแล้ว ศิลปกรรมแบบล้านช้าง ก่ออิฐถือปูนสูง 19.19 เมตร ฐานกว้างด้านละ 10.89 เมตร ฐานเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส ย่อมุมไม้สิบสอง องค์ระฆังทรง “บัวเหลี่ยม” เริ่มก่อสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2103 เสร็จในปี พ.ศ. 2106 และจัดให้มีงานสมโภชพระธาตุศรีสองรัก ทุกปีวันเพ็ญวิสาขบูชา ขึ้น 15 เดือน 6 ชาวอำเภอด่านซ้าย ลูกผึ้งลูกเทียน และผู้ศรัทธา พร้อมใจกันนำ “ต้นผึ้ง” หรือ “ต้นดอกเผิ่ง” (ในภาษาอีสาน) ทำจากโครงไม้ไผ่เป็นทรงสามเหลี่ยมหรือทรงหอปราสาทขนาดกว้างราว 2 ฟุต สูง 2 ฟุตเศษ กรุรอบด้วยลวดลายงานแทงหยวกประดับด้วย “ดอกผึ้ง” ซึ่งทำจากแผ่นเทียนกลมๆ บางๆ ตากแดดแล้วจับเป็นกลีบ ตกแต่งเป็นต้นผึ้งมีดอกบานไม่รู้โรย หรือขมิ้นหั่นเล็กๆ ติดตรงกลางแทนเกสรดอกไม้ แล้วจึงนำมาบูชาถวายแด่องค์พระธาตุ ซึ่งแต่ละปีมีผู้มาร่วมงานเป็นจำนวนมาก ใครที่มาขอพรองค์พระธาตุแล้วบนด้วยต้นผึ้ง ก็มักจะสมหวัง
นายชัยพจน์ จรูญพงศ์ ผู้ว่าฯ เลย กล่าวว่า งานนมัสการพระธาตุศรีสองรัก ประจำปี 2567 ขึ้นในระหว่างวันที่ 19-22 พฤษภาคม 2567 เป็นเวลา 4 วัน เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนทั่วไปที่เคารพเลื่อมใสศรัทธาและยึดมั่นในองค์พระธาตุศรีสองรัก ได้บำเพ็ญกุศลและนมัสการพระธาตุศรีสองรัก รวมถึงการส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามของท้องถิ่น
เริ่มวันแรกวันที่19 พฤษภาคม2567 เริ่มเวลา 06.30 น. พิธีทำบุญตักบาตร บริเวณศาลาด้านล่างองค์พระธาตุ รำถวายองค์พระธาตุศรีสองรัก 675 นางรำ พิธีเปิดงานนมัสการพระธาตุศรีสองรัก วันที่ 20 พฤษภาคม 2567 เวลา 09.30 น. พิธีคารวะธาตุ-พิธีล้างธาตุ วันที่ 21 พฤษภาคม 2567 เวลา 09.00 น. เตรียมเครื่องบวชนาค ณ วัดโพนชัย แห่นาค และแห่น้ำสรงพระราชทาน รอบเมืองด่านซ้าย พิธีทำขวัญนาค
วันสุดท้าย วันที่ 22 พฤษภาคม 2567 เวลา 09.00 น. ขบวนแห่พานบายศรีเจ้าพ่อกวน เจ้าแม่นางเทียม ขบวนแห่นาค-ขบวนแห่ต้นผึ้ง พิธีบูชาธาตุ “พิธีถวายต้นผึ้ง” พิธีถวายสักการะบอกกล่าวที่หอหลวง พิธีสูตรซำฮะ, พิธีสรงธาตุ, พิธีสรงน้ำพระราชทาน, พิธีสู่ขวัญธาตุ พิธีเวียนเทียน, พิธีจุดบั้งไฟ, พิธีบรรพชาและอุปสมบท, พิธีคารวะธาตุ เป็นอันเสร็จพิธี ขอเชิญชวนผู้มีจิตศรัทธา และนักท่องเที่ยว ชมพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธ์บน “ดินแดนแห่งสัจจะและไมตรี” อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย
